Woordenboek van medische eponiemen

T.Beijer en C.G.L.Apeldoorn (1998)

Gepubliceerd op 17-06-2020

Goldblatt-effect

betekenis & definitie

teweegbrengen van hypertensie door gedeeltelijke afklemming van een nierarterie. De hypertensie ontstaat waarschijnlijk via een verhoogde renine-angiotensineproduktie ten gevolge van de verminderde bloedtoevoer en de daardoor veroorzaakte vasoconstrictie.

De in 1891 geboren Harry Goldblatt, als patholoog verbonden aan de medische faculteit van de Western Reserve University in Cleveland, was al geruime tijd geobsedeerd door het verband tussen hoge bloeddruk en vernauwing van de nierarteriën. Zijn hypothese dat hypertensie het gevolg was van een verminderde bloedstroom door de nier, was de start van een reeks dierexperimenten. Na vier jaar had hij een ingenieuze zilveren klem geconstrueerd die niet alleen permanent in situ kon blijven, maar ook alle graden van vernauwing in de arteria renalis kon veroorzaken. In 1932 kon Goldblatt melden dat hij en zijn medewerkers erin waren geslaagd bij honden een hypertensie op te wekken door de nierarteriën te vernauwen, waardoor de bloedstroom door de nier afnam. Na verwijdering van de klem daalde de bloeddruk weer tot de norm. Twee jaar later publiceerden ze hun bevindingen: ‘Studies on experimental hypertension, 1. The production of persistent elevation of the blood pressure by means of renal ischemia’1.

In 1937 kon Alan Butler, werkzaam in het Massachusetts General Hospital, rapporteren dat bij een kind met een ernstige hypertensie en een eenzijdige pyelonephritis na verwijdering van de zieke nier de bloeddruk geheel normaliseerde: ‘Chronic pyelonephritis and arteria] hypertension’2. De start van de hypertensiebehandeling bij eenzijdig nierlijden was begonnen.

1 Journal of experimental medicine 59,1934,347
2 Journal of Clinical Investigation 16, 889