Ex, ē

betekenis & definitie

praep. c. abl.;

I. Van plaats: uit, uit . . . te voorschijn, uit . . . naar beneden, van . . . uit, van . . . af en dgl. | (ter aanduiding van de kant vanwaar of waar iets geschiedt of is), van . . . af, van, aan, in, op en dgl., ex equo colloqui, Caes., ex occulto agere, Cic., qua ex parte est Hibernia, Caes., ex alio latere, aan de andere zijde, Plin. ep.; vand. ook laborare ex (aan) pedibus, Cic.

II. Van tijd: van . . . af, sedert, ex eo die ad hunc diem, Cic., ex quo, sinds, nadat, Liv. | op, hunc iudicem ex kalendis Ianuariis non habebimus, Cic. | van . . . af, (terstond) na, ex consulatu, Cic., ex itinere, Cic., vand. alius ex alio, de een na de ander, Ter., Cic.; diem ex die, de ene dag na de andere, van dag tot dag, Cic.; = ex-, gewezen, b.v. ex consule, Eutr. | (ter aanduiding dat een zaak van vroeger tijd dateert) ex veteribus bellis agro multati, Cic., e maioribus suis hostis populi Romani, met een van zijn voorvaderen geĕrfde vijandschap enz. bezield, Tac.

III. Verdere overdr. betekenissen: (ter aanduiding van oorsprong, afkomst) uit, van, ex quo duas filias procreavit, Nep.; (van het beroep enz., waartoe iemd behoort) uit, van, virgines ex sacerdotio Vestae, Ter., fuit ex eodem studio vir eruditus, Cic.; (van etymologische oorsprong) van, naar, urbem e suo nomine Romam iussit nominari, Cic. | (ter aanduiding van een deel van het geheel) uit, van, onder, aliquis ex nobis, Cic., e (ex) numero, onder het getal, Cic., zo ook quidam e Marsis, Cic., cortex ex arboribus, Caes. | (ter aanduiding van de stof) van, uit, statua ex aere facta, Cic.; vgl. ex praeda tripodem aureum Delphis ponere, Nep. | (ter aanduiding van de oorzaak) uit, wegens, door, van, ex doctrina nobilis et clarus, Cic., ex alqo dolere, Cic., timor ex imperatore, Tac., ex eo quod (quia), Cic.; van de zijde -, naar aanleiding -, om reden -, ten gevolge van enz., damnatus est Megaboccus ex Sardinia, Cic., ex vulnere mori, Liv., ex quo vereor, ne etc., Cic. | naar, overeenkomstig, volgens, krachtens, ex senatus consulto, Sall., Cic., e (ex) more, Ter., Verg., ex re et ex tempore, Cic., ex mea re, te mijnen nutte of beste, Ter., Cic., e re publica, ten nutte (voordele) van de staat, Cic., ex animo, van ganser harte, oprecht, Cic., ex sententia, naar wens, Cic. | uit hoofde van, met het oog op, e nostra dignitate, Cic., vand. iudicare, aestimare, metiri, consulere ex alqa re, Cic.

Andere verbindingen zoeke men onder het bij ex staande subst., adi. of verbum.