Espartero, don Baldomero - Graaf van Luchana, hertog van Vittoria, Spaansch veldheer en staatsman; * 27 Febr. 1792 te Granatula (Ciudad Real), ✝ 8 Jan. 1879 te Logrono. Als jongste der negen kinderen van een armen wagenmaker werd hij voor den geestelijken stand bestemd en in een klooster geplaatst.
Bij den inval der Franschen in 1808 liet hij zijn studiën varen en nam hij als vrijwilliger en officier deel aan den oorlog. In 1815 nam hij deel aan een expeditie tegen de in opstand gekomen Zuid-Amerikaansche koloniën en keerde, na den slag bij → Ayacucho, als kolonel naar Spanje terug.
Bij het uitbreken van den eersten → Carlisten-oorlog (1833) schaarde hij zich aan de zijde van koningin Isabella II en redde door zijn talrijke overwinningen de partij der Christino’s. Daarvoor werd hij eerst tot graaf van Luchana (1837), vervolgens tot hertog van Vittoria (1839) gemaakt.
Hij bewerkte den afstand van de koningin-moeder, Maria Christina, als regentes (12 Oct. 1840) en werd vervolgens zelf tot regent van het rijk en tot voogd van Isabella gekozen (8 Mei 1841). Tegen de samenzwering zijner tegenstrevers was deze weinig ontwikkelde en onbekwame staatsman echter niet opgewassen.
Als „landverrader” werd hij door een revolutionnaire voorloopige regeering van zijn functie vervallen verklaard en moest hij naar Engeland vluchten (Juli—Augustus 1843). Aanvang 1848 werd hij bij decreet der koningin in zijn titels en waardigheden hersteld.
Hij keerde naar het vaderland terug, waar hij nog een belangrijke rol speelde, o.a. in de progressistische revolutie van 1854, toen Isabella haar toevlucht tot hem nam en hem tot eersten minister benoemde. In 1856 trok hij zich echter definitief uit het openbaar leven terug.
Sept. 1872 bood koning Amadeus hem den titel van prins van Vergara aan.Lit.: J. Mac Cabe, Spain in revolt, 1814-1931 (Londen 1931); P. de Répide, lsabel II, reina de Espafia (Madrid 1932); Pirala, Historia de la guerra civil con la regeneia de E. (Madrid 1889).
Lousse