('sterrdn) v. (-n)
1. Eig. wetenschap van de sterren of hemellichamen.
2. Metn. boek daarover.
Syn. astronomie.
I. INDELING
De sterrenkunde handelt over de plaatsbepaling der sterren aan de hemelsfeer (sferische -), over hun bewegingen (teoretische -) en de verklaring der bewegingen (fysische -, mechanika des hemels).
II. GESCHIEDENIS
1. Oudheid. De sterrenkunde had bij de eerste kultuurvolken, Egyptenaren, Chinezen, Babyloniërs (Magiërs?) een zekere trap van ontwikkeling bereikt. De door hen verzamelde gegevens trachtten de Grieken tot een geheel te denken. PUTHAGORAS in de Vde eeuw v. K. stelde het eerste wereldstelsel (geocentrisch) op; ARISTAROHOS is de eerste aanhanger van het heliocentrisch stelsel; PLATOONS mening is twijfelachtig. Doch twee van zijn leerlingen, EUDOXOS en ARISTOTELES (beiden geocentristen) hebben de matematische metode in de sterrenkunde ingevoerd. De door ARISTOTELES opgewekte zin voor natuuronderzoek oefende zijn invloed uit o. a. op de stichting der Alexandrijnse school waartoe HIPPAROHOS en PTOLEMAIOS behoren. Het wereldsysteem van PTOLEMAIOS (aarde = middelpunt van het heelal) bleef overheersen tot het einde der middeleeuwen.
2. Middeleeuwen. In deze periode beoefenden vooral de Arabieren (ALBATEGNIUS, IBN JUNIÜS) de sterrenkunde in Vóór-Azië, doch ook in Spanje deed o. a. koning ALFONS X veel voor de ontwikkeling van deze wetenschap. Aan het einde der middeleeuwen bloeide vooral de astrologie of sterrenwichelarij, en zelfs de grote REGIOMONTANUS ontkwam er niet geheel aan.
3. Nieuwe Tijd. Grondlegger der moderne sterrenkunde is COPERNICUS die in het midden der XVIde eeuw leerde dat de aarde en de andere planeten om de zon draaien. KEPLER, de waarnemingen van BRAHE gebruikend, en GALILEÏ, de hemel met de verrekijker doorzoekend, werkten het Copernikaanse stelsel verder uit, dat ook door NEWTONS ontdekking der algemene aantrekkingskracht werd bevestigd. De XVIIde eeuw zag de oprichting van de sterrenwachten van Parijs (CASSINI), Greenwich (FLAMSTEED), Berlijn, en telde als andere sterrenkundigen van betekenis: HEVELIUS, HUYGENS (N.N.), ROEMER. De kennis van ons zonnestelsel werd in de XVIIIde eeuw verrijkt met de ontdekking der planeet Uranus (HERSCHEL) en der kometen (HALLEY), terwijl KANT en LAPLACE een teorie over het ontstaan van dat zonnestelsel opstelden. Andere vondsten danken wij aan BRADLEY, MAYER, LAGRANGE, BODE, EISINGA (N. N.), DELAMBRE, GAUSS.
4. Nieuwste Tijd. In de XIXde eeuw kwam men door de ontdekking van Neptunus (LEVERRIER, ADAMS, GALLE) tot de samenstelling van het zonnestelsel zoals wij het tot in de laatste jaren kenden. Doch door de verfijning der instrumenten en de aanwending van spektroskopie (FRAUNHOFER) en fotografie, is men tot een exakte beschouwing van de chemische en fysische eigenschappen der waargenomen lichamen gekomen. De vaste sterren werden in nauwkeurige katalogen verzameld (atlassen van de Licx-sterrenwacht, van de observatoria van Parijs en Cambridge, de Bonner Durchmusterung, de Cape Durchmusterung voor de zuidelijke hemel). Dubbelsterren, veranderlijke sterren, sterrenhopen en nevelvlekken zijn voor de huidige astronoom geen onoverkomelijke moeilijkheden meer. Eindelijk heeft men verschillende hypotesen opgesteld over de bouw van het heelal o. a. die van een centraal lichaam, de ster Sirius, waaromheen ons en andere zonnestelsels zouden bewegen, terwijl de Melkweg voor dat heelalstelsel zou zijn wat de ekliptika is voor ons zonnestelsel. Doch de astronomen zijn van mening dat men, vooraleer hypotesen op te stellen, eerst moet trachten te vinden hoe de vaste sterren verdeeld zijn in de ruimte van het heelal. Als moderne sterrenkundigen van betekenis zijn nog te noemen CALKOEN (N. N.), STRUVE, QUÉTELET (Z. N.). PLATEAU (Z. N.), KAISER (N. N.), SECCHI, FOUCAULT, SCHIAPARELLI, VAN DE SANDE BAKHUYZEN (N. N.), FLAMMARION, TISSERAND, KAPTEIJN (N. N.), EASTON (N. N.), DE SITTER (N. N.), PANNEKOEK (N. N.), JEANS, EDDINGTON, LEMAITRE. In 1930 werd in de Verenigde Staten een nieuwe planeet ontdekt en Pluto genoemd.
