WYKEL, door zommigen Wijckel gespeld, in rang het eerste Dorp, in de Friesche Grietenij Gaasterland, behoorende onder het kwartier van Zevenwouden. Het ligt niet verre van de Stad Sloten. Wïjkel is een der oudste Dorpen, in dit gedeelte van het Gewest.
Geduurende de Onlusten, welke, onder den naam van den tweespalt der Schieringers en Vetkoopers, de Provincie zo jammerlijk beroerden, hadt het, meer dan eens, de ondervinding van dien vernielenden Burgerkrijg. Van de uitersten der woede, tot welke men, in dien jammerzaligen tijd, zomtijds oversloeg, leverde het Jaar 1428 een allerbeklaagenswaardigs voorbeeld op. In den tweespalt hieldt Wijkel zich aan de zijde der Vetkoopers, en was, onder andere, de Pastoor der Plaatze een ijverig Voorstander van dien aanhang. De Schieringers, in het gemelde jaar, zich verzekerd hebbende van het Dorp, namen Heer PIETER, (deeze was de naam des Pastoors) en bragten hem verscheden wonden toe. Flaauw door pijn en verlies van bloed, en half zieltoogende, sleepten hierop de woedende soldaaten den rampzaligen na het nabuurig Dorp Sondel, alwaar zijn Zoon AKKO zijn verblijf hieldt op een Stins of versterkt Kasteel, welk hij aldaar in eigendom bezat. De wreedaarts, de Sterkte genaderd zijnde riepen den bewooner toe, dat in gevalle hij niet afliet van de verdeediging van het Slot, zij hem den gevoeligen neep zouden toebrengen, door zijnen Vader van hunne handen den jongsten slag te zien ontvangen.
Hachelijk stondt thans de keuze voor Heere AKKO. Hier griefde hem het vooruitzigt, door het afslaan van den gedaanen eisch, zijns Vaders dood te zullen verhaasten. Aan de andere zijde konde hij ligtelijk gissen, wat hem zelven boven ’t hoofd hing, indien hij aan de opeisching van zijn Slot voldeedt. Liefde tot zijnen Vader zou, in deezen tweestrijd, de schaal hebben doen overslaan tot het besluit ter overgave, hadde niet het bedrijf van Heere PIETER zelven de zaak eenen anderen keer doen neemen. Alle zijne kragten, welke hem nog waren overgebleeven, hebbende bij een verzameld, riep hij zijnen Zoone toe, dat hij zijnen post moest verdeedigen. Wat hem zelven betrof, aan zijne zwakheid gevoelde hij, dat, ook zonder de tusschenkomst van verder geweld, zijn leeven spoedig zoude afloopen.
Naauwlijks hadden de geweldenaars dit woord gehoord, of zij gaven den veegen lijder den jongsten slag. Heer AKKO, intusschen, door dit rampzalig schouwspel, in arren woede ontstooken, en zijnen moed gescherpt hebbende, deedt, met de zijnen, eenen uitval buiten de Stad, verdreef de moordenaars, agterhaalde ’er eenigen van, en offerde dezelve aan zijne wederwraake. Zestig jaaren naa dit bedrijf was Wijkel van partij gewisseld, en door geweld gebragt in de handen der Schieringers. UGE GALEMA, een vermogend Edelman, bevondt zich thans aan het hoofd der Vetkoopers. Deeze, eene bende zijner aanhangelingen hebbende verzameld, deedt eenen aanval op het Dorp, maakte ’er zich meester van, rigtte ’er veelerhande verwoestingen aan, en leide het, eindelijk, in koolen.De Kerk van Wijkel was, eertijds, een aanzienlijk gebouw. Door het een of ander toeval ontstondt ’er brand in hetzelve, welke met geheele middenvak, tusschen den Toren en het Koor, in een puinhoop veranderde. Het Koor, nog groot genoeg zijnde om de gewoone toehoorders te bevatten, diende hetzelve, zedert, tot eene plaats ter openbaare Godsdienstoeffeninge, wanneer men te raade wierdt, alles af te breeken, en eene geheel nieuwe Kerk te bouwen; zo als ook met ’er daad geschied is. De Toren is een zwaar gebouw, met een scherp toeloopende, in de gedaante van een huisdak, gedekt; hoedanige Kerktorens men, in de Provincie Friesland, in menigte aantreft. Geen gering sieraad ontleent de Kerk van Wijkel van de fraaie Graftombe, onder welke bewaard worden de stoffelijke overblijfsels van den dapperen en krijgskundigen Generaal MENNO, Baron van Coehoorn, welke, in tijden van vrede, op eene fraaie Lustplaats, in de nabuurschap van Wijkel, zijn gewoon verblijf plagt te houden, en aldaar heeft ontworpe die vernuftige plannen, ter verbeteringe vooral van den Vestingbouw, welke zijnen naam aan eene onvergeetbaare naagedagtenisse gewijd hebben. Van het leeven en de bedrijven des doorluchtigen Helds hebben wij een uitvoerig verslag medegedeeld in ons Woordenboek, in het Tiende Deel, bladz. 366 enz.
De Hervormden te Wijkel hebben hunnen eigen afzonderlijken Leeraar, welke tot de Klassis van Sneek behoort. Merkwaardig is het, dat bijkans het vierde gedeelte van het welvaarende Vlek Balk, een weinig van daar gelegen, onder Wijkel behoort. Ten slot teekenen wij nog aan, dat dit Dorp, in de algemeene belangen dor Grietenije, drieënvijftig Stemmen uitbrengt.
Zie WINSENIUS en SCHOTANUS, Kronijken van Friesland; Tegenwoordige Staat, enz.
