Port van Cleve, Die - Die Port van Cleve, restaurant-hotel, N.Z. Voorburgwal 178-180, was oorspronkelijk een bierhuis, behorende bij de bierbrouwerij De Hooiberg, die daarachter lag en uit 1592 dateerde. In 1864 werd C.A. Heineken eigenaar van de brouwerij, die na verloop van tijd verhuisde naar de Stadhouderskade. Het hele complex tussen N.Z.
Voorburgwal, Molsteeg en Spuistraat werd toen verkocht aan de gebroeders Hulscher. Bij het afbreken van een van de huisjes vond men een gevelsteen met een afbeelding van "Die Port van Cleve". De voorstelling op de gevelsteen is een gezicht op het in 1573 door de Spanjaarden opgeblazen Huis ter Kleef, even ten noorden van Haarlem. Deze steen kreeg een plaats boven de ingang van het huidige restaurant. "Die Port van Cleve" als café werd op 5 dec. 1870 geopend. De gebroeders Hulscher lieten geen gelegenheid voorbijgaan om hun etablissement onder de aandacht te brengen. Zo werd op nationale feestdagen de voorgevel door brandende vetpotjes verlicht. In 1874 werd een aparte stellage geconstrueerd om 7.500 vetpotjes aan te brengen. Op feestdagen zat het lokaal al om 8 uur 's ochtends tjokvol, niet alleen met A'dam- mers, maar ook met mensen van buiten de stad en met dorstige, nieuwsgierige Duitsers en Engelsen, voor wie extra treinen werden ingezet. In de loop van jaren lukte het de gebroeders Hulscher de belendende huizen aan te kopen, waardoor zij hun bierlokaal, restaurant en bodega op grote schaal konden exploiteren. "Die Port van Cleve" had in 1879 een primeur door als eerste elektrisch licht te ontsteken. De huidige gevel dateert uit 1888, naar een ontwerp van I.
Gosschalk* (1838-1907). "Die Port van Cleve" vertoont veel overeenkomst met het eveneens door hem ontworpen station van Groningen. Tekenaar A. Ie Comte en uitvoerder L. Sent kregen opdracht een voorstelling aan te brengen op het fries boven de stellingen voor de wijnvaten, dat nog steeds de aandacht trekt. De spreuk op het wandfries, "In vino veritas" ("In wijn ligt de waarheid"), is daarbij opvallend. Jarenlang was "Die Port van Cleve" het verzamelpunt van dichters, schrijvers, schilders en musici. De beroemde Tachtigers*, zoals Kloos*, Perk* en Gorter*, ontmoetten elkaar daar.
Zij verorberden er de beroemde biefstukken van twee ons, waarvan er sinds 1870 in 131 jaar tijds ongeveer 5.700.000 zouden zijn geserveerd. In 1958 werden de bovengelegen restaurants van "Die Port van Cleve", die inmiddels in handen van D. Kappelle was overgegaan, omgebouwd tot hotelaccommodatie. Jarenlang zwaaide zijn zoon, mr J.B.P. Kappelle, de scepter, die hij op zijn beurt heeft doorgegeven aan H.J.J. Derkx.
De band tussen "Die Port van Cleve" en Heineken bleef tot de huidige dag bestaan. In 1964 schonk de bierbrouwer ter ere van het eeuwfeest de toen 94 jaar oude "Port" de imposante muurschilderingen, vervaardigd door Nico Rolle en echtgenote. Deze muurschilderingen, in de grote eetzaal rechts van de ingang, hebben betrekking op A'damse stadsgezichten van omstreeks 1864. In de onderpui van "Die Port van Cleve" werd een bronzen plaat aangebracht als herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Daarop is te lezen: "Gedurende de Duitsche overheersching 1940-1945 werden in deze gebouwen door de Stichting "Centrale Bedrijfskeuken Amsterdam ten Zuiden van het IJ" 5.247.889 liter voedsel bereid ten behoeve van het personeel in de Amsterdamsche industrieele bedrijven." In 1998 onderging de oude "Port" een ingrijpende verbouwing, waarbij het hele gebouw, met uitzondering van de gevel, tegen de grond ging.
LIT. Dr I.H. van Eeghen, De brouwerij De Hooiberg, J.A. 1958, 46; J.H. Kruizinga, Op de bres voor de vrijheid, 1980, 37; O. Boers, Verdwenen kastelen op gevelstenen, Nieuws van de Dag 3-9-1994.
