(1970+) (Ned. pol.) (vaak iron.) soort naïef geloof in de ideale maatschappij waarnaar men dient te streven; maatschappelijk ingrijpen door de overheid volgens de eigen ideologie. Een concept dat vooral in sociaal-democratische kringen wordt nagestreefd maar tegelijk ook wordt bekritiseerd. De leuze van het kabinet Den Uyl (1973-1976) was: spreiding van inkomen, kennis en macht.
• Het Supplement Mens & Bedrijf met het "Essay van de maand" geschreven door FNV-voorzitter Wim Kok. Hoe reageert de grootste vakbond van Nederland in tijden van economische nood? Heeft de FNV een alternatief voor de Miljoenennota? Verder in deze bijlage onder andere een verkenning van het toekomstdenken in de drie grootste politieke partijen: Het einde van de maakbare samenleving. (NRC Handelsblad, 20/09/1983)
• Niet alleen wat betreft de machtspolitiek maar ook in mentaal opzicht lijkt de PvdA in het CDA-denken verder weg dan ooit. Weliswaar staat ook bij de sociaal-democraten de rol van de overheid ter discussie. Maar waar de „maakbare samenleving" toch nog steeds een fikse greep van de overheid vereist zal de PvdA niet snel geneigd zijn na de noodzaak tot forse bezuinigingen met het CDA ook het particulier initiatief te omarmen. (De Volkskrant, 25/05/1985)
• Op een flink aantal punten moet de overheid juist sterker worden. Opeens mag weer worden gepraat: over een maakbare samenleving; sterker, de verantwoordelijke samenleving ontstaat niét vanzelf, die moet worden opgebouwd. (Het vrije volk, 01/06/1989)
• Als technocraat en communist is heel zijn denken doordrenkt van wat wij hier te lande plegen te noemen een geloof in de maakbaarheid van de samenleving. (HP/De Tijd 01/02/1991)
• Amsterdam legde volgens de onderzoeker regelmatig een claim op het ongewenste kind. "Tijdens de hoogtijdagen van de 'maakbare samenleving' in de jaren zestig en zeventig, verlangde de vader van het beteuterde kind nu eens een voorhaven, dan weer een zeebad. Van de weeromstuit voelde de gemeente Velsen zich gedwongen soortgelijke plannen te ontwikkelen, maar dan voor eigen gebruik en kleiner van schaal. De kiel van het plan voor de Derde Haven - thans in discussie - en het Strandplan werd in die tijd gelegd." (Het Parool, 10/09/1992)
• Ook al zit er sleet op het poldermodel, de maakbare samenleving is onze tweede natuur. (HP/ De Tijd, 21/12/2001)
