(1521) historische woorden uit de redevoering van de Duitse geestelijke Martin Luther (1483-1546), gehouden op de Rijksdag te Worms (18 april 1521). Luther had een ernstig conflict met de rooms-katholieke Kerk. In aanwezigheid van o.a. keizer Karel V kreeg hij de gelegenheid om zijn opvattingen te herroepen. Omdat hij dit weigerde, werd hij door het keizerrijk in de ban gedaan.
• Op de herhaalde begeerte, om alle twistredenen ter zijde te stellen, en een kort, eenvoudig antwoord te geven, zeide luter: ‘Daar gij dan een eenvoudig en duidelijk antwoord begeert, zoo zal ik er u een geven, hetwelk noch horens noch tanden zal hebben; namelijk aldus: ten zij dat ik met getuigenissen uit de H. Schrift of met andere duidelijke bewijzen verwonnen en overtuigd worde - want aan Paus en Conciliën geloof ik niet, omdat dezelven dikwijls gedwaald en met elkander getwist hebben – anders kan en wil ik niet herroepen, omdat het noch veilig noch raadzaam is, iets tegen zijn geweten te doen. Hier sta ik; ik kan niet anders. God helpe mij! Amen.’ (Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817)
• ‘De rijksdag te Worms. Januarij-Mei 1521,’ is het opschrift en de inhoud van het 7e Boek. Voor zoo verre luther en de Hervorming betreft, worden wij in alle bijzonderheden met deze belangrijke vergadering, hare handelingen, die van enkele harer leden, en het gedrag van luther bekend gemaakt. Wij hooren dat beslissend woord van zijn geloof: ‘Hier sta ik: ik kan niet anders: God helpe mij! Amen.’ (De Gids. Jaargang 3. 1839)
• Hoe groot het gevaar voor Luther was, hoezeer zijne vrienden het hem ontrieden, hij verscheen getroost en moedig op de rijksvergadering. Niet verblind door die wereldsche grootheid, verdedigde hij zich met waardigheid, en toen men hem tot herroeping zijner leer wilde bewegen, sprak hij plegtig, in volle overtuiging van de waarheid zijner zaak: ‘Hier sta ik, ik kan niet anders. God helpe mij!’ (Peter Duys: Levensschetsen van jeugdige Christenen . 1850-1860)
• Dat de koning, nog kroonprins, zijn Anti-machiavelli schreef, en dus toonde de gelukkigheidsdroomen van zijn tijd te deelen, is waarlijk geen reden om hem een geest te noemen op de wijze als men het Luther doet, de schrijver van de stellingen te Wittenberg. Dat deze laatste ten slotte zijn overtuiging ook in kerken-orde en bijbelvertaling gelden deed is niet in graad, maar in wezen iets anders dan wat de eerste betrachtte toen hij de welvaart bevorderde en zijn volk tot een staat bouwde. ‘Hier sta ik, ik kan niet anders!’ spreekt nog altijd uit een andere en hoogere wereld dan ‘Allemal zuerst attackieren!’ (Albert Verwey: Proza. Deel X. 1923)
• Maar wie profetie verneemt in den weg, die van de alpha leidt tot de o-mega, die weet het: noch de hof, noch de stad, kunnen de consummatie der eeuwen zijn. Indien God niet meer te geven heeft, zie, wij zijn de ellendigsten van alle schepselen. Want de stad is anders dan de hof; vraag haar, ‘waarom zij geld weegt, voor hetgeen geen brood is, en haar arbeid voor hetgeen niet verzadigen kan?’ Zij zal u antwoorden: hier sta ik, ik kan niet anders, God helpe mij, zoo Hij te helpen vermag. (K. Schilder: De openbaring van Johannes en het sociale leven. 1924)
• Dat die beschouwende levenshouding ons den onvolprezen Lof der Dwaasheid heeft geschonken, mag ons niet doen vergeten, dat de levenswijsheid van Erasmus weliswaar door hem niet goedkoop is betaald, maar dat er nog een andere, duurdere levenswijsheid is, die niet slechts om de dwaasheid glimlacht, maar die den strijd met alle duivels uit de hel durft aan te binden in de overtuiging: ‘Hier sta ik, ik kan niet anders.’ (Groot Nederland. Jaargang 41. 1943)
• Ik zie hierin dilettantisme, want mijn bewondering is niet die van hen, wier dweperij met de dichteres Henriëtte Roland Holst dweperij met haar idealen meebrengt; ik wil alleen verklaren, dat zij in poëzie haar ideaal dient, zoals maar weinigen het kunnen. Dàt zij het zo kan, dàt de taal haar zo voortreffelijk onderdaan is, bewijst mij, dat het ideaal voor mevr. Roland Holst geen abstracte keuze, maar een ‘hier sta ik, ik kan niet anders’ betekent. (Menno ter Braak: Verzameld werk. Deel 5. 1949)
• De kabinetscrisis. —Een huisgezin dat verscheurd is. — Kan Hatta redding brengen ? — Liever mandaat terug dan politieke vijandigheid. — „Hier sta ik, ik kan niet anders". (Java-bode, 18/07/1953)
• De gemeenschapszin, een der vele uitingen van het verachtelijke kuddeinstinct, heeft men door middel van nieuwerwetse reclametechnieken zo weten op te dringen, dat het onfatsoenlijk geworden is, wanneer men iedere aanvechting daartoe met afschuw in zich onderdrukt. Het hoogstbereikbaar ideaal, dat van de Stille Sterke Man Alléén, is door de belanghebbende pennelikkers tot een misdadige uiting verklaard. Daarvoor heeft men het nieuwe verheven doelwit in de plaats gesteld: het Onderworpen Kuddedier. Niemand zegt meer: hier sta ik, ik kan niet anders. (Jan Greshoff: Bric à brac. 1957)
• De eigenlijke banbul van Rome volgde, maar vond nauwelijks meer aandacht. Wel waren veler ogen in Duitsland gericht op de rijksdag van Worms in 1521, door Karel v voor het eerst als keizer gepresideerd, waar Luther op aandringen van keurvorst Frederik en andere nu geïnteresseerde vorsten de gelegenheid kreeg zijn positie nog eens te verdedigen. Hij deed dat op hartstochtelijke wijze, besluitende met het legendarische woord: ‘Hier sta ik, ik kan niet anders. God helpe mij. Amen.’ Karel v bleef na Luthers verklaringen niet bij de paus ten achter; hij ondertekende in mei 1521 het Edict van Worms waarbij de verbranding van Luthers geschriften werd bevolen en hij zelf met zijn aanhangers in de rijksban gedaan. (Theun de Vries: Ketters. Veertien eeuwen kettergeloof, volksbeweging en kettergericht. 1982)
• Herinnerend aan de uitspraak van Luther op de rijksdag te Worms: „Hier sta ik, ik kan niet anders", zei de heer Hegger, dat de secularisatie in ons land de schuld is van een verwaterd protestantisme, dat in wezen zegt: „Hier sta ik, ik kan alle kanten uit." (Trouw, 17/10/1985)
• “Als de NCRV zo met haar personeel handelt, bedank ik als lid!" En dat is dan het einde van ruim 50 jaar lidmaatschap. Ik zoek dan wel onderdak bij de KRO of de EO. De deur is nog niet in het slot gevallen. Het woord is nog aan de NCRV. Ik vind het jammer dat ik zo moet reageren, maar evenals Luther zeg ik: „Hier sta ik. Ik kan niet anders!" (Trouw, 18/10/1991)
• Welk boek moet de man/vrouw van de week lezen? Peter Giesen raadt Angela Merkel Politik als Beruf van Max Weber aan, om in de vluchtelingenkwestie opnieuw haar positie te bepalen. 'Op een zeker punt kan een rijp mens zeggen: hier sta ik, ik kan niet anders.' (De Volkskrant, 19/09/2015)
• Vandenbosch en De Greef denken nog niet aan stoppen. "De strijd voor dierenwelzijn is ons levenswerk en zit in ons DNA", zegt Vandenbosch. "Het is een beetje zoals bij Maarten Luther: hier sta ik, ik kan niet anders." (De Morgen, 21/10/2022)
• Khan is er niet voor teruggeschrokken. Zijn videoverklaring maandag vanuit Den Haag, met achter zich zijn zeer ernstig kijkende hoofdonderzoekers Andrew Cayley en Brenda Hollis, straalde uit: hier sta ik, ik kan niet anders. (De Volkskrant, 22/05/2024)
