(1933) (cliché) benaming voor het voormalige Ned.-Indië. Refereert aan de Max Havelaar van Multatuli, waarin te lezen valt: `Het prachtig rijk van Insulinde dat zich daar slingert om de evenaar, als een gordel van smaragd.' Gordel heeft hier de betekenis van `kring, krans' en verwijst naar al de landen van Indië samen.
• Hogedoorn keek Piron aan en schudde het hoofd om aan te toonen, dat het toch wel ver gekomen was met Stala, toen Dick hem nijdig in het oor beet dat het verboden was te spreken over „dat Apenland", waarmee hij zeer oneerbiedig den wonderschoonen Gordel van Smaragden bedoelde. (A. Roothaert: Spionnage in het veldleger. 1933)
• Neem Indië. Een gordel van smaragd.... Je kan beter zeggen een stuk grond, dat een paradijs zou kunnen zijn. (C. Borstlap: Een schip vaart uit. 1936)
• In Nederland zouden dan wel eens demonstraties tegen Indonesië gericht, kunnen plaatsvinden, wat dan weer onze vriendschappelijke verhouding met deze gordel van smaragd zou verstoren... (Hitweek, 25/02/1969)
• U wordt geroepen zorg te dragen voor de orde en rust in die schone archipel, die zich slingert langs de evenaar als een gordel van smaragd. (Jacob Zwaan: Soldaat in Indië. 1969)
• … de inlanders van de gordel van smaragd en de jantjes die met een lach en een traan afreisden om de bruine broeders in het gareel te houden. … (H.J.A. Hofland: Tegels lichten. 1972. Vijfde druk 1986)
• Zo, dag Santje! Ze hebben de gordel van smaragd voor jou wat moeten uitleggen, zou ik zo zeggen - je bent vet geworden, meiske! (Olaf J. De Landell: De porseleinen spiegel. 1976)
• Dag Gordel van Smaragd, dag woorden van vroeger en de smaak van stroop soesoe met salassi. (Vrij Nederland, 25/04/1992)
• Meneer Korst had de formulieren ingevuld. (‘O, de hele familie is uit Indonesië geboortig, de gordel van smaragd, onze beste klanten komen daarvandaan, warme mensen.’) (Adriaan van Dis: Indische duinen. 1994)
• Sindsdien zucht de Gordel van Smaragd onder het juk van de crisis, van de devaluatie. (de Telegraaf, 27/06/1998)
• Zo’n geïmproviseerde dialoog -geborneerde heren die, over de hoofden van de bevolking heen, herinneringen ophalen aan hun glorietijd in de Gordel van Smaragd- had zo op de televisie gekund. (HP/ De Tijd, 28/06/2002)
• Toen het Indonesische leger Soekarno verdreven had, was de kust vrij om ook de gordel van smaragd weer te bezoeken. (Vrij Nederland, 17/05/2003)
• Uit een wemeling aan eilanden met onuitsprekelijke namen was een rijk ontstaan zo groot als weinig andere op de wereld en zo mooi dat het niet helemaal van deze wereld leek. Een gordel van smaragd. Van ons. (Hans Goedkoop: De laatste man. 2012)
• Hoeveel van hun dienstkameraden gaven hun leven daar in de gordel van smaragd? (Catalijn Claes: De weg die wij gaan. 2015)
• Op naar de Gordel van Smaragd, de archipel met een lengte van vijfduizend kilometer. (Hylke Speerstra: Op klompen door de dessa. Indiëgangers vertellen. 2015)
• De ‘gordel van smaragd’, de bijnaam die schrijver Multatuli ooit bedacht voor Nederlands-Indië, was voor Nederland een mijnenveld geworden. (Wim Daniëls: De zomer van 1945. 2020)
