Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2025)

Gepubliceerd op 19-03-2023

as is verbrande turf

betekenis & definitie

(18e eeuw) (sch.) gezegd tegen iemand die allerlei veronderstellingen oppert, die voortdurend het woord als (uitspraak `as') in de mond neemt. Men gebruikt ook wel de zegswijze 'as as meel was, aten we iedere dag pannenkoeken' (o.a. voorkomend in 'De steile helling' van Maarten 't Hart, 1988). Vgl. ook de opmerkingen onder ‘Als* m'n tante ...’.
Bij C. Tuinman (zie hierna) vinden we een vroegere variant. In Vlaanderen zei men vroeger: 'Assen is verbrand hout'.

As is verbrand hout. Dit word boertig gezegt, als ymand eenig voorbeding stelt, dat mogelyk of waarschynlyk nooit gebeuren zal. Zulk eene verminkte kromtaal spreken zommige: As dat eens geschiedde. As voor als. Daar op is de jokkende andwoord gericht. Zo zegt men, spelende met den letterklank; Turf en hout maken een goed vuur: maar houd den turf, een kouden haard. (Carolus Tuinman: De oorsprong en uitleg van dagelyks gebruikte Nederduitsche spreekwoorden, opgeheldert tot grondig verstand der vaderlandsche moedertaal. Deel II. 1727)
• „Als ’t maar voorbij is— ” „As... as... as is verbrande turf met permissie! (Her-man Heijermans: ’n Jodenstreek. 1904)
• `As we op de zaal benne,' riep Jaapje uit, `haal ik altijd krant jou in de kring.' `As is verbrande turf', meende Marijtje ... (Jacobus van Looy: Jaapje, 1917)
• Ik heb behoorlijk gestreken en niet zo'n schijntje maar als ik het over moest doen ... `As is verbrande turf!' bracht mevrouw Torenburg laconiek te pas ... (Willem van Iependaal: De bocht in de vaart, 1940)
• ‘Als de hele wereld nou eens dacht als jij,’ vroeg ik, ‘een mooie boel zou dat worden!’ ‘As, as,’ zei Piet, ‘dat is verbrande turf. (Jef Last: Vingers van de lin-kerhand. 1947)
• Als de toestand eender was gebleven, dan was ik daar nooit, nooit meer weg-gegaan. Nooit. Maar ja, as is verbrande turf, hè. (Lisette Lewin: Voor bijna alles bang geweest. 1989)
• “Jááá,” teemt Tinus met een lange uithaal. “As... maar as is verbrande turf en dan nog eens wat, jij bent de directeur niet.” (Catalijn Claes: Boven alle vra-gen. 2009)
• “As is verbrande turf.” Oftewel: het heeft geen zin om je af te vragen wat er ge-beurd zou zijn als … As is daarbij een verbastering van als. (Jaap Toorenaar: Mijn moeder zei altijd. De mooiste uitspraken van onze ouders en grootouders. 2015)
• Achteraf is alles eenduidig, dat weet ik wel – Leendert zegt, als hij terugkijkt op zijn leven en concludeert dat hij ook een vak had kunnen leren: ‘Als. As is verbrande turf.’ (Roos van Rijswijk: Onheilig. 2016)
• In het Standaardnederlands is er: As is verbrande turf, maar in Vlaanderen bestaan er veel andere varianten. In Leuven gebruikte de moeder van Lore wel eens: As dat is verbrande hulle, waarmee ze wilde zeggen dat gedane zaken geen keer nemen en dat het geen zin heeft te speculeren. Dit hulle of soms oeille zijn verbrande kolen. (Jan Hautekiet & Veronique De Tier: Ons moeder zei altijd. 2017)

< >