Orchomenus (Ορχομενος), naam van twee griekse steden.
1. Orchomenus in Boeotië, een van de oudste steden van Griekenland, gelegen aan de Cephisus, dicht bij de westelijke oever van het in de 19e eeuw drooggelegde Copais-meer, ca. 40 km ten westnoordwesten van Thebe, nabij het moderne dorp Skripou. De grote bloei van Orchomenus, dat reeds in het late neolithicum bewoond was, viel in het 2e millennium vC. Toen was, volgens Homerus en anderen, de stad, wier rijkdom spreekwoordelijk was, het centrum van de → Minyers. Haar welvaart schijnt vernietigd te zijn door de vele overstromingen van het Copais-meer op het eind van het 2e millennium vC. Na de dorische volksverhuizing bleef Orchomenus in Boeotië nog lang de voornaamste rivaal van Thebe; het sloot zich pas ca. 500 vC bij de boeotische bond aan. In de volgende tijd werd het steeds meer door Thebe overvleugeld, dat in 363 vC de stad verwoestte en uitmoordde. Nadat zij herbouwd was, speelde zij korte tijd nog een rol als hoofdstad van de boeotische bond toen Thebe verwoest was (335), en als hellenistische vesting. In de romeinse periode had Orchomenus niets meer te betekenen. Opgravingen - de proefgraving van Schliemann (1880) werd gevolgid door een grote duitse campagne in 1903 en 1905 - hebben op de burcht van Orchomenus de stratigrafie van de opeenvolgende nederzettingen nauwkeurig kunnen vaststellen en zeer veel interessante ceramiek aan het licht gebracht; van gebouwen uit de myceense tijd is niets teruggevonden behalve een groot koepelgraf, het z.g. schathuis van Minyas, dat veel lijkt op het z.g. schathuis van Atreus te → Mycene. Van de hellenistische vesting-muur zijn nog grote stukken zichtbaar.
Lit. L. Vlad Borrelli (EAA 5, 711-713). - H. Bulle/E. Kunze, O. 1-3 (München 1907-1935).
2. Orchomenus in Arcadië, gelegen op een 936 m hoge heuvel bij het tegenwoordige Kalpaki, ca. 35 km ten westnoordwesten van Argos. Van de antieke stad, die tot aan de stichting van Megalopolis ca. 370 vC een groot deel van Oost-Arcadië beheerste, is de ommuring bewaard gebleven en hebben franse opgravingen (1914) resten van tempels en van een theater aan het licht gebracht.
Lit. E. Meyer (PRE 18, 887-905). [Nuchelmans]
