Officiële lijst van christelijke martelaren met bijzonderheden over hun martyrium. In de kerken van het Oosten kwamen ze voor in de vorm van menologia (liturgische boeken met heiligenlevens, naar maanden geordend) en synaxaria (liturgische boeken met korte heiligenverhalen, geordend volgens de kalender, ter voorlezing in de ochtenddienst).
De oudste martyrologia hebben de vorm van kalenders, met een korte vermelding van bijzonderheden over een martelaar op de dag van zijn feest. Sommige zijn lokaal, bv. de kalender van Rome van 354 (zie Chronographicus) en die van Carthago van ca. 505, andere algemeen, bv. het bekende Hieronymianum (ca. 450 in Italië samengesteld naar een ouder m. uit Klein-Azië) en het Breviarium Syriacum (411). De voor liturgisch gebruik bestemde martyrologia werden in later tijd samengesteld uit bronnen van uiteenlopende historische waarde (o.a. door Beda, ca. 730) en in de 9e eeuw door Florus van Lyon, Rhabanus Maurus, Ado van Vienne en Usuardus van St. Germain. Het Martyrologium Romanum, het uit 1584 daterende officiële martyrologium van de katholieke kerk, is een bewerking van het laatste. Het is naderhand nog weer herhaaldelijk bijgewerkt en herzien.Lit. Uitgave van het Hieronymianum: G. B. de Rossi/L. Duchesne in ASS Nov. II 1 (1894). Nieuwe uitgave door H. Quentin, met commentaar van H.
Delehaye in ASS Nov. II 2 (1931). - H. Leclercq (DAL 10, 1932, 2523-2619). - H. Achelis. Die Martyrologien. Ihre Geschichte und ihr Wert (Abh.
Gött. Akad. der Wiss. N.F. 3,3, Göttingen 1900). H. Quentin, Les Martyrologes historiques du moyen-âge (Paris 1908). J.
Baudot, Le Martyrologe (Paris 1911). B. de Gaif- fier, De l’usage et de la lecture du martyrologe (AB 79, 1961, 40-59). [Bartelink]
