Marcomannen (latijn Marcomanni), germaanse stam in het zuidwesten van Duitsland, die tot de → Sueben behoorde. Om niet onder romeinse heerschappij te raken trokken de Marcomannen tussen 8 en 3 vC onder leiding van → Maroboduus met de Quaden naar Bohemen en Moravië, waar zij de kern werden van een groot germaans rijk.
Vernietiging van dit gevaar voor Rome werd belet door de grote opstand van Pannonië in 6 nC; zowel in 9 nC (nederlaag van Varus) als in 13-16 (strijd tussen Arminius en Germanicus) steunden de Marcomannen hun germaanse stamverwanten niet. Verzwakt door de strijd met Arminius, die hierna uitbrak, vluchtte Maroboduusin 19 nC naar romeins gebied, verdreven door → Catualda, die op zijn beurt door de hermundurische koning Vibilius werd verjaagd.In 89 en 92 bevocht keizer Domitianus de Marcomannen zonder veel succes, maar van deze oorlog is weinig bekend, evenals van die onder Nerva in 97. De Marcomannen en Quaden maakten van de oorlog tussen Parthen en Romeinen (161-166) gebruik om over de Donau invallen te doen in het romeinse rijk, hetgeen leidde tot de grote Marcomannen-oorlog, die met onderbrekingen duurde van 166 tot 180. Een illustratie van de krijgshandelingen geven de reliëfs op de zuil van → Marcus Aurelius te Rome. Of deze keizer werkelijk van plan was hun land als provincie in te lijven, is niet zeker; in elk geval gaf zijn zoon Commodus het gebied in 180 weer prijs. De 3e en 4e eeuw bieden hetzelfde beeld van germaanse invallen en de maatregelen der romeinse keizers daartegen. In toenemende mate zochten en verkregen de Marcomannen en Quaden onder druk van andere germaanse stammen woonplaatsen in Pannonië en Noricum.
Bij de afstand van Pannonië aan de Hunnen in 433 werden zij hun onderdanen. Vervolgens verdwenen zij geleidelijk uit de geschiedenis.
Lit. Frank (PRE 14, 1609-1637). - L. Schmidt, Geschichte der germanischen Stämme bis zum Ausgang der Völkerwanderung. Die Westgermanen 12 (München 1938) 153-179. E. Schwarz, Germanische Stammeskunde (Heidelberg 1956) 163- 168. [Stolte]
