Eustathius (Ευσταθιος), griekse naam van twee oudchristelijke schrijvers.
1. Eustathius, sedert 323 of 324 bisschop van Antiochië, bestreed het arianisme op het concilie van Nicea (325) en daarna. In 326 (of 330) werd hij door een ariaanse synode afgezet en door Constantijn naar Thracië verbannen, waar hij vóór 337 is gestorven. Eustathius was een groot voorvechter van de orthodoxie. Van zijn geschriften is slechts een traktaat De engastrimytho (De heks van Endor, 1Sm 28) bewaard gebleven. Hierin bestreed hij de allegorische exegese van Origenes, zonder echter de allegorese als zodanig geheel af te wijzen. Fragmentarisch bewaard zijn Adversus Arianos, De anima, verder exegetische werken betreffende de Pss en Spr 8,22.
Lit. Uitgaven: MPG 18, 613-704. E. Klostermann, Origenes, Eustathius und Gregor von Nyssa Ober die Hexe von Endor (Kleine Texte, Bonn 1912) 16-62. M. Spanneut, Recherches sur les écrits d’Eustathe d’Antioche avec une édition nouvelle des fragments dogmatiques et exégétiques (Lille 1948). - ld. (DSp 4, 1706-1708). Id. (DHG 16, 13-23). - R. V. Sellers, Eustathius of Antioch and his Place in the Early History of Christian Doctrine (Cambridge 1928). W. Brockmeier, De Sti Eust. episc. Antioch. dicendi ratione (Diss. MUnster; Boma-Leipzig 1932). H. Chadwick, The Fall of Eustathius of Antioch (JTS 49, 1948, 27-35). M. Spanneut, La Bible d’Eustathe d’Antioche (Thèse Paris 1956).
2. Eustathius van Sebaste (ca. 300-ca. 377), leerling van Arius te Alexandrië, koesterde sterke ariaanse sympathieën. Hij verdedigde homoiousiaanse stellingen op de synoden van Ancyra (358) en Lampsacus (365). E. was zeer geïnteresseerd in het opkomende monachisme en hij beïnvloedde Basilius de Grote bij de samenstelling van diens kloosterregel. Naderhand was hij een van de steunpilaren van de heresie van Macedonius.
Lit. S. Salaville (DTC 5, 1565-1571). J. Gribomont (DHG 16, 26-33). Id. (DSp 4, 1708-1712). - ld., Eustathe ie Philosophe et les voyages du jeune BasUe de Césarée (RHE 54, 1959, 115-124). [Bartelink]
