Archytas (Αρχυτασ) van Tarente, griekse wijsgeer en begaafd wiskundige uit de eerste helft van de 4e eeuw vC.
Hij nam ook aan het politieke leven deel en was zevenmaal militair bevelhebber van zijn vaderstad, hoewel de wet dit slechts tweemaal toestond. Archytas vormde het middelpunt van het zuiditalische → pythagoreïsme van zijn tijd, maar over zijn wijsgerige denkbeelden is weinig met zekerheid bekend. Als wiskundige vond Archytas o.a. een oplossing voor het z.g. delische probleem, de verdubbeling van de kubus, door middel van doorsnijding van twee oppervlakken. Hij geldt als de grondlegger der wiskundige mechanica. Evenals de meeste pythagoreeërs hield Archytas zich ook bezig met de muziektheorie. Hij schreef in het dorisch een werk ʽΑρμονικος, waaruit door citaten enkele passages bewaard zijn; hij berekende o.a. de verhoudingen van de intervallen in de drie griekse toonsoorten (zie Grieken, Muziek). Plato maakte tijdens zijn verblijf in Zuid-Italië kennis met Archytas en diens opvattingen; men neemt aan dat dit contact van grote invloed op Plato’s ontwikkeling is geweest. Een - verloren gegane - biografie van Archytas werd geschreven door Aristoxenus; daaruit stammen de meeste berichten over zijn leven en werken bij latere auteurs.Lit. Fragmenten bij H. Diels/W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker 15 (Berlin 1934) 421-439. - E. Wellmann (PRE 2, 600-602). - E. Frank, Plafon und die sogenannten Pythagoraer (Halle 1923). B. L. van der Waerden, Die Harmonielehre der Pythagoraer (Hennes 78, 1943, 163-199). [Nuchelmans]
