Koningin der NEDERLANDEN van 1890-1948 (’s-Gravenhage 31 Aug. 1880), enige dochter van koning Willem III uit diens tweede huwelijk met koningin Emma, werd troonopvolgster door het overlijden van haar halfbroeder Alexander in 1884. Zij besteeg de troon bij de dood van haar vader op 23 Nov. 1890.
De eerste acht jaren stond zij onder regentschap van haar moeder. Na het bereiken van haar meerderjarigheid werd zij op 6 Sept. 1898 ingehuldigd. Zij trad op 7 Febr. 1901 in het huwelijk met hertog Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. Uit dit huwelijk is één dochter geboren, de huidige koningin Juliana (1909).De regeringsperiode van koningin Wilhelmina is een bewogen tijdvak in de Nederlandse geschiedenis geweest. Hoezeer zich in de binnenlandse politiek een krachtige democratisering liet zien, de positie van het vorstenhuis bleef ongeschokt. Als gevolg van de Duitse inval van Mei 1940 week koningin Wilhelmina met haar regering uit naar Engeland, waar zij haar tijdelijke residentie te Londen vestigde. Op 13 Mrt 1945 betrad zij voor het eerst weer Nederlandse bodem te Eede bij Aardenburg. Op 12 Mei 1948 kondigde de Koningin per radio aan, dat zij na haar gouden regeringsjubileum in Sept. afstand zou doen van de troon. Tevens werd tot 30 Aug. (evenals reeds in 1947) een regentschap ingesteld.
Op 4 Sept. vond de troonsafstand plaats. Sedertdien leeft de voormalige Koningin teruggetrokken als Prinses der Nederlanden op Het Loo. Bij haar regeringsjubileum werd haar door het Nederlandse volk een geschenk aangeboden, dat zij bestemde voor de oprichting van een Koningin Wilhelminafonds ten behoeve der kankerbestrijding.
Koningin Wilhelmina slaagde er in door de waardigheid van haar optreden het aanzien van het Huis van Oranje en daarmee van het Koningschap gedurende haar lange en vaak moeilijke regering belangrijk te versterken. Tijdens de oorlogsjaren was koningin Wilhelmina het symbool en geestelijk centrum van het Verzet, omdat zij als telg van het Oranjehuis uit traditie en roeping beschouwd werd en ook was de beschermster en handhaafster van de Vrijheid.
Lit.: H. Brugmans, Gesch. v. Ned. onder de regeering v. Kon. W. (1938). Gedenkboeken: Officieel gedenkb. (A’dam 1923); Gedenkboek 1898-1923 (Voorschoten 1923); Officieel gedenkb. 1938 (A’dam 1938); 50 Jaren, officieel gedenkboek (A’dam 1948).
