(aanvankelijk Sarekat Dagang Islam, d.i. Mohammedaanse Handelsvereniging, geheten), een in 1911 te Soerakarta gestichte vereniging, had oorspronkelijk ten doel, de batikkers in de Vorstenlanden te beschermen tegen de kwade praktijken van de Chinese leveranciers der voor de batik-industrie benodigde grondstoffen.
In Sept. 1912 nam zij een meer algemeen karakter aan, nl. dat van strijdster voor de rechten der Islamieten. De leiding kwam nu in handen van Raden Tjokroaminoto, onder wie de Sarekat Islam zich sterk uitbreidde. In weinige jaren telde zij honderdduizenden leden. Naast de godsdienstige grondslag kwamen nu ook politieke aspiraties, nl. het streven naar zelfbestuur. In 1918 ontstond, met de Sarekat Islam als middelpunt, de „Radicale Concentratie”, die de instelling van een parlementaire regeringsvorm voor Ned.-Indië verlangde. Na de Russische revolutie (1917) ontstond in de Sarekat Islam een sterke communistische vleugel, die zich ten slotte afscheidde tot de Sarekat Rajat (Volkspartij).
Deze, die door de communisten als „echte” Sarekat Islam werd beschouwd, ontketende in Nov. 1926 een opstand, die door de Regering werd onderdrukt. De oude Sarekat Islam werd in de volgende jaren een der brandpunten van het Inlandse Nationalisme. Op den duur verminderde haar betekenis echter ten gunste van andere organisaties, als de Perhimpoenan Indonesia. Tijdens de Japanse bezetting werd de Sarekat Islam ontbonden.
Lit.: J. Th. Petrus Blumberger, De nationalistische beweging in Ned.-Indië (Haarlem 1931); Idem, Politieke partijen en stroomingen in Ned.-Indië (Leiden 1934); Idem, De communistische beweging Ned.-Indië. 2de herz. dr. (Haarlem 1935).
