graaf de, Frans avonturier, wiens werkelijke naam niet bekend is (ca 1710? - Eckernförde bij Sleeswijk 27 Febr. 1784), gaf voor van zeer aanzienlijke afkomst te zijn en leefde onder verschillende namen, woonde kort na 1740 te Versailles, waar hij zich met chemische proeven bezighield en week in 1744 uit naar Engeand, waar hij als spion werd gevangen genomen (1745). Gunsteling van Madame de Pompadour verkeerde hij sinds 1756 te Parijs in de hoogste kringen, was evenals d’Eon als geheim agent voor Lodewijk XV werkzaam en werd als zodanig in 1760 naar ’s-Gravenhage gezonden om over de vrede te onderhandelen.
In Holland hielp hij Betram graaf van Gronsveld-Diepenbroick bij de inrichting van een porseleinfabriek te Weesp. Door de Franse minister Choiseul gedesavoueerd, week hij uit naar Engeland en ging van daar naar Rusland, waar hij een rol speelde bij de samenzwering ten gunste van Catharina II (1762). In 1763 vestigde hij een fabriek voor het verven van stoffen te Doornik, in 1778 eenzelfde fabriek te Moskou; hij woonde sinds 1780 bij landgraaf Karel van Hessen.Hij was een sterke persoonlijkheid, was zeer begaafd en had voor zijn tijd een grote kennis van de chemie en pharmacie; hij maakt meer de indruk van een fantast dan van een oplichter. Reeds tijdens zijn leven werd hij een legendarisch persoon. Merkwaardig is, dat men in bepaalde occulte kringen (M. Maigre e.a.) aanneemt dat hij thans nog leeft; mevr. Blavatsky , Annie Besant en Leadbeater verklaren allen hem tijdens hun leven te hebben ontmoet.
MR H. F. WIJNMAN
Lit.: C. A. v. Sypesteyn, Voltaire, Saint Germain, Cagliostro, Mirabeau in Nederland (’s-Gravenhage 1869); J. Cooper Oakley (theosofe), De graaf de St. G. Uit het Eng. (Amsterdam 1911, oorspr. verschenen in de Theosophical Review, 1897; fantastisch); G.
V. Volz, Der Graf v. St. G. (Dresden 1923); L. A. Langeveld (vrijmetselaar), Alchemisten en Rozekruisers (Epe 1926); Idem, Der Graf v.
St. G. (Berlin 1930, verward en oncritisch); J. de Kerdéland, St. G. l’immortel, in diens: De Nostradamus à Cagliostro (Paris 1945, critisch).
