(ook: von Leyen),Duits beeldhouwer (Leiden?ca 1420/30 Wiener Neustadt? 21 of 22 Nov. 1473), was waarschijnlijk van Nederlandse afkomst. Over zijn jeugd is niets bekend; slechts vijf sculpturen in steen, alle op Duits gebied, zijn onbetwist werken van zijn hand.
In het museum te Trier bevindt zich het vroegste ons bekende werk, de grafplaat van de aartsbisschop Jacob von Sierk (gest. 1456), gedateerd 1462. Tussen 1463 en 1467 werkte hij te Straatsburg (afgezien van een verblijf in Konstanz), daarna vermoedelijk te Passau en Wiener Neustadt.Uit 1463~’64 dateren twee bustes te halven lijve, vroeger aan de kanselarij te Straatsburg, die slechts als fragmenten bewaard zijn en die volgens overlevering een oude graaf von Hanau-Lichtenstein en zijn geliefde Bärbel von Ottenheim voorstellen. De andere gedocumenteerde sculpturen zijn: het epitaphium van kanunnik Konrad v. Busang (gest. 1471) in de Johanniskapel van de munster te Straatsburg (1464), het meer dan levensgrote crucifix op de „Alter Friedhof” te Baden-Baden (1467) en de in 1469 begonnen dekplaat van het pas ca 1513 voltooide grafmonument voor keizer Friedrich III. Nikolaus Gerhaert bezit een verbazend gevoel voor de subtiele uitbeelding der materie; opvallend is de individualistische expressie der gezichten van zijn figuren,
H. M. CRAMER
Lit.: O. Wertheimer, N. G. (Berlin 1929); E. Hessig, Die Kunst des Meisters E. S. und die Plastik der Spätgotik (Berlin 1935); A. Liebreich, in Rev. Beige d’Archéol. et d’Hist. de 1’art, VI, no i, janvier-mars 1936, blz. 31-40; O. Flake, Schön Bärbel v. Ottenheim, Geliebte des Grafen Jakob v. Lichtenstein, Plastiken von N. G. (1937); L. Fischei, N. G. u. d. Bildhauer der deutschen Spätgotik (München 1944).
