van Portugal, hertogin van BOURGONDIË (Evora 1397 - Aire 17 Dec. 1471), dochter van Johan I, koning van Portugal, en van Philippa van Lancaster, trad 7 Jan. 1430 te Sluis in het huwelijk met Philips de Goede, hertog van Bourgondië, wiens derde gemalin zij was. Deze verbintenis van Philips met een kleindochter van Jan van Gent weerspiegelde een tijdelijke toenadering tussen Bourgondië en Engeland (z Bourgondische Huis § 3).
Isabella was een buitengewoon bekwame en energieke vrouw, die haar man krachtig heeft bijgestaan en hem meermalen heeft vervangen, bijv. in 1434 in Bourgondië, in 1444-1445 in Holland, waar zij de rust herstelde, die door een opleving der partijtwisten was verstoord. In 1438-1439 leidde zij de Bourgondische delegatie bij onderhandelingen met Engeland te Calais en Grevelingen, enz. Haar rol als mederegent en haar invloed op de regering van Philips de Goede (die in zijn huwelijksleven geenszins door trouw uitmuntte) beginnen eerst in de laatste tijd te worden onderkend, o.a. inzake de kruistochtplannen van Philips, waarbij Portugese tradities en belangen mee in het spel schijnen te zijn geweest. Isabella heeft steeds blijk gegeven van haar gevoel van verbondenheid met haar geboorteland en met haar Portugese familie, evenals met het huis Lancaster. Na de nederlaag en dood van haar broeder Pedro van Coïmbra, regent van Portugal (andere broeders waren koning Eduard en prins Hendrik de Zeevaarder), in 1438 bij Alfarrobeira zorgde zij voor diens kinderen en volgelingen; nog in 14641466 interesseerde zij zich voor het Catalaanse koningsavontuur van haar neef Dom Pedro (z Bourgondië, Anton van). Na een conflict met haar gemaal, tegenover wie zij het voor hun zoon Karel had opgenomen, in 1457, woonde zij meestal teruggetrokken in het kasteel La Motte-au-Bois, in het bos van Nieppe bij Hazebroek, zich wijdend aan ziekenzorg en weldadigheid.
Isabella was zeer devoot, bevorderde krachtig de hervormingsbeweging in diverse kloosterorden en betoonde zich vooral een weldoenster van de Tertiarissencongregatie der Grauwe Zusters. Haar stoffelijk overschot is in 1474 naar het Kartuizerklooster Champmol bij Dijon overgebracht. Uit haar huwelijk zijn twee zoons geboren: Philips in 1430 (weldra overleden) en Karel (de Stoute) in 1433.DR A. G. JONGKEES
Lit.: C. Looten, Isabelle de Portugal, duchesse de Bourg. et comtesse de Flandre (in: Rev. de litt. comparée XVIII 1938. Ook verschenen als inleiding bij het volgende); Bnne Amaury de Lagrange, Itinéraire d'Isabelle de Port. etc. (Annales du Comité flamand de France XLII, Lille 1938); C. Marinesco, Du nouveau sur Phil. Ie Bon, duc de Bourg., et la croisade (in: Acad. des Inscriptions et Belles-Lettres. Comptes-rendus 1946); J.Calmette, Dom Pedro, roi des Catalans, et la Bourg. (in: Annales de Bourg.
XVIII, 1946). Over haar portretten o.a.: A. Leman, in: A. de Lagrange, Itinéraire enz.(als boven); L. v. Puy velde, De reis van Jan v. Eyck naar Portugal (in: Versl. en Meded. Kon.
VI. Acad. 1940); P. Wescher, Das höfische Bildniss von Philipp d. G. bis zu Karl V. (in: Pantheon XXVIII, 1941).
