(Lat. filium = draad en granum = korrel), bepaalde vorm van edelsmeedwerk, waarbij een voorwerp wordt opgebouwd uit zeer dun goud- of zilverdraad, dat tot allerlei figuren wordt gebogen, dooreengestrengeld en vastgesoldeerd. Dezelfde naam geeft men aan de draad versieringen, die op een vlakke plaat gehecht worden.
Door het combineren van dik en dun — of het gebruik van geribd draad kan men allerlei verlevendiging tot stand brengen.Reeds in oude tijden werden voorwerpen van filigraan gemaakt en omdat de techniek steeds dezelfde was, waren en bleven ook de vormen in grote trekken steeds zichzelf gelijk. Vrijwel overal werd het gebruikt voor het vervaardigen van sieraden. Men kende het in Egypte, Griekenland en Rome. De Kelten combineerden het met gesmolten glas. Ook het bekende Noorse en Hongaarse werk bouwt nog steeds voort op de oude tradities. Het Oosten (Turkije, Bali, India en China), waar de techniek haar grootste verfijning bereikte, kenmerkt zich door het gebruik van een uiterst dunne draad. In de middeleeuwen vindt men het filigraan veelvuldig toegepast voor versiering van kerkelijke voorwerpen als kruisen, reliekhouders en boekbanden, meestal verrijkt met edelstenen en afgewisseld door email. In die tijden gebruikte men een vrij grove, soms verdubbelde en gekorrelde draad, die tot allerlei arabesken en bladmotieven gebogen, op het fond gehecht werd.
Een speciale vorm van filigraan kennen wij in Nederland in de sieraden, behorende bij de volksdrachten (knopen, oorijzers). Rondgebogen spiralen, de zgn. spinnetjes en gladde doppen vormen het hoofdbestanddeel van de opbouw. Overbekend zijn de bolle Zeeuwse en de platte Goese knoop. Voor zulke boeren- of vissersdrachten werken thans o.a. nog de werkplaatsen in Schoonhoven en Hoorn. Voor het moderne sieraad raakt het filigraan in onbruik omdat de tijdrovende arbeid de moeite nauwelijks meer loont.
TH. M. DUYVENÉ DE WIT-KLINKHAMER
