Frans politiek-historicus (Parijs 1835-1906), stichtte, na journalistiek en wetenschappelijk werk te hebben verricht, in 1872, onder invloed van de Franse nederlaag tegen Duitsland, de Ecole libre des sciences politiques te Parijs, die een politieke élite zou moeten vormen, zonder invloed van de Staat. Hij leidde die instelling en doceerde er met name vergelijkende constitutionele geschiedenis van verschillende landen.
Hij stond sterk onder invloed van Taine.Bibl. o.a.: Etudes de droit constitutionnel (1885); La Société politique en Angleterre (1887); Etudes politiques (1907); Essai d’une psychologie politique du peuple anglais au XlXe siècle (1901); Eléments d’une psychologie politique du peuple américain (1902); Etudes politiques (1907).
Lit.: A. de Foville in: Rev. des Sciences pol., t. 26 (1911); A. Jordan in: Les Sciences Sociales en France, p. 291 evv.; Emile Levasseur, Annales des Sciences politiques, vol. 21 (1906).
BOUTROUX, Etienne Emile Marie
Frans filosoof (Montrouge 28 Juli 1845 - Parijs 22 Nov. 1921), behoort tot de meest bekende vertegenwoordigers der Franse wijsbegeerte in de 19de eeuw. Hij was hoogleraar in de geschiedenis van de wijsbegeerte aan de Ecole normale supérieure en aan de Sorbonne. Volgens Boutroux — die men neospiritualist kan noemen — heerst er in de wereld naast wettelijkheid ook contingentie, toevalligheid. De natuurwetten gelden slechts bij benadering en laten ruimte voor de variatie, voor nieuwe onherleidbare factoren, voor vrijheid. Er zijn verschillende werkelijkheidsvormen en bij elke hogere vorm verliezen de wetten iets meer van haar algemeengeldigheid. Deze zijn slechts conventionele hulpmiddelen bij het beheersen der natuur.
De rede is zodoende minder een instrument voor het bereiken van waarheid, dan een voor de practijk (gematigd pragmatisme). Het contingente in de dingen wordt verklaard door een metafysica der vrijheid, die zich zowel in ons zedelijk leven als in de scheppende werking Gods openbaart.
Bibl.: De la contingence des lois de la nature (1874); De l’idée de la loi naturelle (1895); Questions de morale et de pédagogie (1896); Etudes de l’histoire de la philosophie (2de dr. 1901); La psychologie du mysticisme (1902); Science et religion (1908), benevens een voortreffelijke studie over Pascal in de serie Les grands écrivains français (1900).
Lit.: Archambault, E. B., choix de textes avec une étude sur l’œuvre (1910); L. S. Crawford, The philosophy of E. B. (New York 1924); M. Schyns, La philosophie d’E. B. (Bruxelles 1923).
