is een eindproduct, halffabrikaat of grondstof, die voortgebracht wordt of waarvan de voortbrenging aanzienlijk vergemakkelijkt wordt, door een productieproces, dat in de eerste plaats de voortbrenging van iets anders beoogt. Bedrijven, bekend om de grote verscheidenheid van bijproducten die zij leveren, zijn de abattoirs der V.S., Argentinië en Uruguay.
Het invoeren van wetenschappelijke bedrijfsmethoden heeft in deze slachterijen de waarde der bijproducten zo doen toenemen, dat de bedrijven de vleeswaren, voor het gebruik gereed, per pond voor een geringer prijs verkopen dan het levende dier bij aankoop per pond kost. De mogelijkheid van nuttig gebruik van wat anders als afval verloren moet gaan, is ten dele afhankelijk van de kosten der herwinning. Men kan op deze wijze het grootste voordeel slechts bereiken wanneer ook de in geringste omvang aanwezige bestanddelen te zamen een hoeveelheid vormen, die de kosten rechtvaardigt van herwinning en verwerking, processen die vaak ingewikkelder zijn dan de hoofdwerkzaamheid van het bedrijf. Deze omstandigheid en het feit, dat slechts de grote onderneming het dure „research” kan bekostigen, vormen een krachtige prikkel voor grootbedrijf, daar, waar efficiënte verwerking van afvalmateriaal de kostprijs van het hoofdproduct wezenlijk kan beïnvloeden.Een bijproduct kan betekenis krijgen doordat het in een bestaande vraag van een nieuwe zijde voorziet, doordat het, als een geheel nieuw artikel, voor zichzelf een vraag weet te scheppen en doordat verandering in het gebruik een vraag in het leven roept naar wat vroeger als afval verloren ging. Benzine is van een lastig afvalproduct der petroleumdestillatie door de ontploffingsmotor tot hoofdproduct geworden. Herhaaldelijk zijn bijproducten tot hoofdproduct geworden. Nieuwe procédé’s, die tot bijproductie van waardevolle materialen in staat stellen, veranderen de winstmogelijkheden van een bedrijf, kunnen het verbruik vertragen van niet-vervangbare grondstoffen, zoals mineralen, of van grondstoffen waarvan het verbruik sneller gaat dan de vervanging, zoals hout, en kunnen op allerlei wijzen en gebieden onverwachte invloed uitoefenen.
Sinds bijv. zilver een bijproduct is der lood-, koper- en zinkwinning en niet langer in hoofdzaak een hoofdproduct (van zilvermijnen), is de zilverprijs onafhankelijk geworden van de vraag naar zilver.
PROF. DR A. N. J.
DEN HOLLANDER.
