(of Aless, ab Ales, of Alane), Schots Protestants godgeleerde (Edinburgh 23 Apr. 1500 - Leipzig 17 Mrt 1565), verhaalt zijn leven in de epistola dedicatoria van zijn commentaar op het Evangelie van Johannes. Als jong kanunnik van St Andrews bestreed hij het Lutheranisme met de argumenten van John Fisher, bisschop van Rochester, later kardinaal, maar toen hij met hetzelfde doel in aanraking werd gebracht met Patrick Hamilton, den eersten hervormer van Schotland, werd hijzelf in zijn overtuiging geschokt, om na Hamilton’s marteldood tot de Reformatie over te gaan.
Gevangen gezet met anderen, stond de proost van St Andrews speciaal Alane naar het leven. Hij vluchtte in 1532 naar Duitsland, was in 1533 te Wittenberg, sloot zich bij de Augsburgse Geloofsbelijdenis aan en verdedigde o.m. het nut voor leken van het lezen van de Bijbel krachtig tegen Luther’s feilen bestrijder Joh. Cochlaeus. In 1535 bracht hij een brief en boek (Loci communes?) van Melanchthon over aan Hendrik VIII, opdat de geloofstwisten zouden worden verzacht. Door Thomas Cromwell gemengd in de besprekingen over het Book of Articles, bekend als The X Articles van 1536, bleek zijn standpunt zo afzijdig, dat hij niet te handhaven was, ook niet als hoogleraar te Cambridge. Hij moest Engeland in 1540 verlaten. Verdedigde de Hervorming vooral in De schismate; werkte mede in de godsdienstgesprekken van Worms (1540), Regensburg (1541) en latere; stond uiteindelijk aan de zijde van Melanchthon in de Interimsquaestie, neigde vervolgens tot het Calvinisme en werd op zijn beurt krachtig door Flacius bestreden. Tijdelijk in het vaderland terug onder Edward VI en gemengd in de eerste revisie van het Book of Common Prayer en toen bevriend met Bucer, keerde hij vervolgens naar Duitsland terug en bleef daar tot zijn levenseinde. Zijn geschriften zijn talrijk en van exegetische, zowel als dogmatische en polemische aard.Bibl.: Responsio adversus Ricardum Tapperum de Missa ac Coena Domini, Lipsiae 1565; Liber de Schismate sc. purgans Reformatos ab isto crimine; Contra calumnias Cochlaei, Lipsiae 1551; De Justificatione contra Osiandrum, Wittembergae 1552, Lipsiae 1553; Contra Michaelem Servetum eiusque Blasphemias ac Disputationes tres, Lipsiae 1554; en vele andere.
Lit.: J. Thomasius, Orationes, Lipsiae 1683, p. 300-322; Theod. Beza, Icones virorum illustrium, Genevae 1580; Dict. of National Biography, I, p. 254-259 (1885).
