Ziekenbus noemt men een door een aantal personen bijeengebragt fonds, dienende om ieder van hen of ieder lid van hun huisgezin in tijd van ziekte bij te staan ter bekostiging van geneeskundige hulp of van onderhoud of van beiden. Gewoonlijk geschiedt de bijeenbrenging van het fonds door middel van eene kleine wekelijksche bijdrage. De ziekenbussen zijn zeer oud; men vindt er in Engeland reeds melding van gemaakt in de llde en in Frankrijk in de 16de eeuw. Tot in de tweede helft van deze eeuw toe was de organisatie dier bussen hoogst gebrekkig.
Bij het bepalen der bijdrage bekreunde men zich niet om den ouderdom der leden, maar vroeg van allen eene gelijke bijdrage, welke daarenboven in den regel veel te gering was. Menige ziekenbus was dan ook buiten staat, om aan zijne verpligtingen te voldoen. In den jongsten tijd echter hebben in Engeland Nelson en Finlaison, in Frankrijk Hubbard en in Duitschland Heym, op grond van statistieke gegevens omtrent de ziektegevallen, daarin verbetering gebragt. De wet op het ziek worden is evenzeer van den ouderdom afhankelijk als die van den waarschijnlijken levensduur. Volgens de tabellen van Heym heeft iemand van 20 jaar gemiddeld jaarlijks 7,73 ziektedagen, — iemand van 30 jaar 7,95, — iemand van 40 jaar 9,15 en iemand van 50 jaar 12,31. Hieruit ziet men, dat het aantal ziektedagen toeneemt met den ouderdom.
Eerst door deze waarnemingen is het mogelijk geworden, ziekenbussen te stichten op een deugdelijken grondslag, zoodat ieder betalen moet naar gelang van zijn leeftijd. Heym riep dan ook in 1855 de eerste ziekenbus van dien aard, namelijk de „Leipziger Krankenkasse” in het leven, welke later is uitgebreid tot eene levensverzekeringmaatschappij en ook thans nog bestaat. De bepalingen, onder welke zulke bussen werken, zijn zeer verschillend. Men heeft in ons Vaderland op onderscheidene plaatsen ziekenbussen, waaruit de geneesheer eene vaste jaarlijksche belooning geniet voor de behandeling van de ziekten der deelhebbers. Voorts heeft men er, inzonderheid aan werkliedenvereenigingen verbonden, waaruit aan het hoofd des gezins, ingeval hij door ziekte belet wordt, zijne gewone werkzaamheden te verrigten, wekelijks eene zekere som wordt uitgekeerd. Zulk eene ziekenbus is, wanneer zij goed wordt beheerd, een zegen voor den werkman in moeijelijke tijden.
