Vanilla Schwarz of Vanille is de naam van een plantengeslacht uit de familie der Standelkruiden (Orchideën). Het omvat heesterachtige, klimmende en door middel van luchtwortels zich vasthechtende planten met een groenen, vleezigen stengel, afwisselende, vleezige of schier vliezige bladeren, groote, in okselstandige trossen of bijschermen gerangschikte bloemen en eene langwerpige, in den tijd der rijpheid eenigzins vleezige vrucht, die aan de punt met 2 kleppen openspringt en gevuld is met moes en een overvloed van kleine zaden. V. planifolia Andr. heeft kort gesteelde of langwerpige, platte bladeren, geelachtig groene bloemen zonder geur en stomp driehoekige vruchten ter lengte van 15—25 en ter breedte van 13 Ned. duim. Zij groeit in het oosten van Mexico in vochtige, schaduwrijke, warme wouden en klimt er tegen de boomen omhoog.
Voorts wordt zij in de kustgewesten van Vera Cruz, aan de westzijde der Cordillera’s in Oaxaca, Tabasco, Chiapas en Yucatan, voorts op Mauritius, Réunion en Java aangekweekt. De vrucht wordt geuriger door cultuur en heeft de hoogste waarde, wanneer zij lang en vleezig, zeer specerijachtig, donker bruin (nagenoeg zwart), met kristal bedekt en niet opengebarsten is. Het aankweeken geschiedt op zeer eenvoudige wijze: men hecht ranken ter lengte van 1 Ned el aan boomen, en wel zóó dat zij naauwelijks in aanraking komen met den grond. Die ranken drijven eerlang hare wortels in de schors, en geven van het derde jaar af, gedurende een tijdperk van 30—40 jaren, telkenjare ongeveer 50 vruchten. De eigenaardige bouw der bloem veroorlooft geene zelfstandige bevruchting, zoodat deze door een insect geschiedt. Intusschen kan men volgens het voorschrift van Morren te Luik (1837) ook eene kunstmatige bevruchting bevorderen, zoodat zelfs in de warme kassen van ons werelddeel vruchten worden verkregen.
Men oogst de vruchten voordat zij geheel rijp zijn en droogt ze door ze bij herhaling in wollen dekens te verwarmen. Wij geven hierbij afbeeldingen van deze plant, namelijk in a een stukje van een tak met bloemen op l/3de der natuurlijke grootte, In b een tak met vruchten op 1/5de der natuurlijke grootte, in c een uitgespreid lipblad, in d de lip in natuurlijken toestand, om de stempelzuil gerold, en in e de stempelzuil, deze laatste in natuurlijke grootte. De vanille, zooals men de vrucht noemt, bevat ongeveer 12% vet, 4% hars, 16,5% gom en suiker, 4,5% minerale bestanddeelen en eenig vanilline (de Mexcicaansche 1,69, de Bourbonvanille 2,48 en de Javavanille 2,75%). De vanille komt meest over Frankrijk in den handel; in 1872 werd aldaar 25587 Ned. pond ingevoerd. Men gebruikte de vanille in vroegeren tijd als geneesmiddel bij zenuwlijden, hysterie, hypochondrie enz., doch tegenwoordig dient zij alleen om een specerijachtigen geur te geven aan chocolade, ijs, thee, gebak enz.
Ook andere soorten van dit geslacht leveren dergelijke vruchten, zooals F.
Pompona Schied. in Oost-Mexico en Venezuëla, doch met minder geur.
