Sociologie (De) of de leer van het maatschappelijk leven, behelst de natuurkunde of liever de physiologie der menschheid. Haar naam is het eerst door Comte en vervolgens door Spencer gebezigd. Volgens die beide schrijvers vormt de sociologie de kroon der door hen gerangschikte reeks van positieve wetenschappen, waarin elke voorgaande de basis vormt van iedere volgende. Zij omvat (volgens Comte) in klimmenden rang de wiskunde, de sterrekunde, de natuurkunde en de scheikunde als wetenschappen van het onbewerktuigde, en de biologie en de sociologie als wetenschappen van het bewerktuigde rijk.
De biologie behandelt in het algemeen alle levende voorwerpen, planten, dieren en menschen, namelijk deze laatsten als individuën, terwijl de sociologie hen beschouwt als verbonden met hunne medemenschen, als een maatschappelijk geheel met bepaalde wetten voor zijn leven en zijne ontwikkeling. Gelijk de natuurkunde des hemels aan die der Aarde, de natuurkunde van het onbewerktuigde aan die van het bewerktuigde, zoo moet ook de „natuurkunde van het individu” aan die van het geslacht, voor zoover dit eene gezellige vereeniging vormt, voorafgaan. Spencer wijkt hiervan af, door tusschen de biologie en de sociologie de psychologie te plaatsen (welke bij Comte als phrenologie één is met de physiologie) en op een en ander de ethica te doen volgen. De natuurlijke ontwikkelingswet der menschheid, wier voorstelling den inhoud uitmaakte der sociologie en de plaats inneemt van de „philosophie der geschiedenis", openbaart zich volgens Comte in het drietal trappen van beschaving, den theologischen, metaphysischen en positieven, doch volgens Spencer in eene gestadige ontwikkeling, in een voortschrijden van het lagere tot het hoogere. Buckle, Lecky, Draper, Tylor, Lewes en anderen zijn verder gegaan op dien weg. Comte beschouwt Kant wegens diens geschrift: „Idee zu einer allgemeinen Geschichte in Weltbürgerlicher Absicht (1784)” als den voorlooper van deze rigting.
