Schaffhausen, het noordelijkste canton van Zwitserland, ligt, in 3 gedeelten gesplitst, op den regter oever van de Rijn, grootendeels omgeven door Baden, en ten zuiden door de Rijn van de cantons Zürich en Thurgau gescheiden. Het land, eene oppervlakte beslaande van bijna 51/2 geogr. mijl, behoort tot het dal van de Rijn en wordt in de parcelle Stein door de Biber en in het hoofdgedeelte door onderscheidene beken doorkronkeld, die gedeeltelijk van de bergvlakte van den Reyat, gedeeltelijk van de Juragroep van den Randen afdalen en gedeeltelijk regtstreeks zich uitstorten in de Rijn, terwijl die van de Klettgau zich met de Wutach vereenigen, welke zich naar de Rijn spoedt. Wereldberoemd is er de bij aanmerkelijke waterstanden prachtige, 24 Ned. el hooge waterval van de Rijn bij Laufen. Het klimaat is er in de dalen zacht en heeft er eene gemiddelde jaarlijksche warmte van 9° C. Er wordt dan ook veel graan verbouwd, — voorts aardappelen, hennep, ooft en voortreffelijke wijn.
De veeteelt is er van veel belang, en de bodem levert kalk- en zandsteen en uitmuntenden leem. De flinke, arbeidzame en levendige bevolking telt er omstreeks 38000 zielen, en dit canton heeft onderscheidene merkwaardige mannen opgeleverd. De inwoners belijden er bijna allen de Protestantsche godsdienst. Het canton heeft in Mei 1876 eene herziene, zeer democratische grondwet verkregen. Het volk kiest de leden van den Grooten Raad, één op 500 zielen, voor den tijd van 4 jaar. Zoodra 1000 burgers het verlangen, worden de wetten aan eene volksbeslissing onderworpen. Ook aan groote buitengewone uitgaven moet het volk zijne goedkeuring verleenen. Voorts kunnen 1000 burgers het initiatief nemen voor het voorstellen eener wet.
De uitvoerende magt berust bij een Regéringsraad van 5 leden, die om de vier jaar door het volk gekozen worden. Er bestaat eene hoogste regtbank van 5 leden, die desgelijks voor den tijd van 4 jaar door den Grooten Raad worden aangesteld. In elk der 6 arrondissementen heeft men eene arrondissementsregtbank, en in elke gemeente een gemeenteraad en een vrederegter. In 1876 bedroegen de inkomsten van het canton 1072793 en de uitgaven 930538 francs. Men schatte er in dat jaar het nationaal vermogen op ruim 101/3de millioen francs. — De hoofdstad Schaffhausen, ruim 10000 inwoners tellende, ligt in een dal aan de Rijn en heeft een ouderwetsch voorkomen.
De hoofdkerk en de Münster zijn afkomstig uit de 12de eeuw. Men heeft er een oudheidkundig muséum en een gedenkteeken van den geschiedschrijver Johann von Müller. De rivier en haar nabijgelegen waterval geven aan deze stad eene ongemeene aantrekkelijkheid, zoodat er vooral in den laatsten tijd prachtige hotels zijn verrezen. Voorts heeft men er onderscheidene fabrieken, vooral van ijzeren voorwerpen, en een aanzienlijken wijnhandel, die door verschillende spoorwegen niet weinig bevorderd wordt.
