Roemjanzow is de naam van een aanzienlijk Russisch geslacht, afkomstig van Wassilji Roemjanez, een bojaar uit NishnéNowgorod, die in 1391 laatstgenoemde stad in het bezit bragt van den Grootvorst van Moskou. Van de merkwaardigste leden vermelden wij: Alexander Iwanowitsj Roemjanzow, geboren in 1684, die de gunst genoot van Peter de Groote, de vredes-onderhandelingen met Zweden leidde en in het huwelijk trad met de rijke erfgename van graaf Matwejew. In 1728 werd hij opperbevelhebber der armee in Perzië, behaalde in 1739 eene overwinning op den pasja van Belgrado, ging als gezant naar Constantinopel om den vrede tot stand te brengen, nam deel aan den oorlog tegen de Zweden, sloot den I7den Augustus 1743 den Vrede van Abo, werd deswege door keizerin Elizabeth in den gravenstand opgenomen, en overleed den 15den Mei 1749. — Graaf Peter Alexandrowitsj Roemjanzow Sadoenaiskoi, een zoon van den voorgaande en geboren in 1725, een uitstekend Russisch veldheer. Reeds in den Zevenjarigen Oorlog gaf hij schitterende bewijzen van krijgskundige bekwaamheid.
In den slag bij Kunersdorf in 1759 droeg hij niet weinig bij tot de nederlaag van Frederik de Groote en in 1761 veroverde hij Kolberg. Nadat Catharina II hem in 1770 tot opperbevelhebber der Russische troepen benoemd had, versloeg hij een leger van 80000 man, aangevoerd door den Khan der Tartaren en verwierf bij de Kagoel met 17000 man eene volkomene overwinning op de armee van den groot-vizier, welke 150000 man telde, waarna hij tot veldmaarschalk bevorderd werd. Eindelijk noodzaakte hij de Porte tot het sluiten van den Vrede van Koetsjoek-Kainardsji (21 Julij 1774). Na het eindigen van den oorlog schonk de Keizerin hem eene bezitting met 5000 lijfeigenen en de hoogste orden. In 1787 trok hij op bevel der Keizerin nogmaals ten strijde, doch daar hij het opperbevel met vorst Potemkin moest deelen, nam hij zijn gevorderden leeftijd tot voorwendsel om het halve kommando neer te leggen, en overleed den 19den December 1796. Zoowel te Zarskoje-Zelo als te Petersburg verrees een gedenkteeken ter zijner eer. — Graaf Nikolai Petrowotsj Roemjanzow, een zoon van den voorgaande en een uitstekend staatsman. Hij werd geboren in 1754, bekleedde van 1779 tot 1796 de betrekking van buitengewoon gezant en gevolmagtigd minister te Frankfort aan de Main en werd onder de regéring van Alexander I minister van Handel en Openbare Werken. Met ijver bevorderde hij den aanleg van wegen, bet graven van kanalen, het bouwen van vuurtorens enz.
In 1807 werd hij minister van Buitenlandsche Zaken en kort daarna rijkskanselier. In September 1808 vergezelde hij den Keizer naar Erfurt, en deze zond hem in 1809 naar Parijs, waar hij met goed gevolg onderhandelingen aanknoopte met Napoleon. Met Zweden sloot hij in laatstgenoemd jaar den Vrede van Frederikshaven. In 1812 echter legde hij zijne openbare betrekkingen neder, om zich aan de wetenschap te wijden. Op eigen kosten rustte hij het schip „Rurik” uit, dat onder Otto von Kotzebue eene reis om de wereld volbragt, verzamelde bouwstoffen voor de geschiedenis van Rusland en stichtte een oudheidkundig muséum, hetwelk nog altijd zijn naam draagt. Hij overleed den 15denJanuarij 1826. Czaar Alexander heeft ter eere van bovengenoemde drie verdienstelijke mannen door Canova een gemeenschappelijk gedenkteeken doen vervaardigen. — Met graaf Sergei Roemjanzow, den jongsten zoon van den veldmaarschalk en onder Catharina II ambassadeur te Berlijn, is den 6den Februarij 1838 de grafelijke lijn van dit geslacht uitgestorven.
