Orthopaedie is dat gedeelte der geneeskunde, hetwelk zich beijvert, de verkrommingen van ’s menschen lichaam te herstellen. Verkrommingen ontstaan of door eene verbuiging der beenderen of door verwrikking van de geledingen. De beenderen ondergaan bij de verkrommingen eene breuk of hunne geledingsvlakken worden van elkander verwijderd, zooals bij de ontwrichtingen.
Bij langdurige verkrommingen ontstaan blijvende afwijkingen der geledingsvlakken; ook kan de gedaante der beenderen allengs geheel en al veranderen doordien op de eene plaats de beenzelfstandigheid verdwijnt, terwijl zij op eene andere als eene ziekelijke vorming zich afscheidt. Men ontwaart dit het eerst en het meest op die geledingsvlakken.
De verkrommingen kunnen aangeboren of later ontstaan zijn. De oorzaken der eersten zijn ons niet met zekerheid bekend, doch die van laatstgenoemden ontstaan meestal door ontstekingen, welke de beenderen, de geledingsbekleedselen, de banden, de spieren of de huid aantasten. De ziekten der beenderen, die verkrommingen na zich slepen, zijn vooral Engelsche ziekte, verweeking der beenderen of verettering van deze. In elk van deze gevallen verliest het been zijne eigenaardige vastheid en wordt om die reden door de trekking der spieren of door den last van het daarop rustend ligchaam gekromd. Tot de ziekten der geledingen, welke verkrommingen veroorzaken, behooren vooral acute en chronische ontstekingen der geledingen, rheumatismus, jicht enz. Van hoogst nadeeligen invloed op de beenderen zijn voorts bepaalde toestanden der spieren, bijv. eene gebrekkige organisatie der zenuwen of eene ziekelijke gesteldheid van het weefsel. Erlangt namelijk eene bepaalde groep van spieren door gewoonte of oefening het overwigt op eene andere, welke met eene tegenovergestelde functie is bekleed, of is de eene spier zwak in vergelijking met eene andere, die de tegenovergestelde werking volbrengen moet, dan wordt het ligchaamsdeel duurzaam gekromd in die rigting, waarin de overmagtige spier werkt. Op die wijze ontstaan de geledingsverkrommingen, vooral van de handen, na verlammingen.
Heeft men, zooals dikwijls het geval is in de jaren van groei bij slecht gevoede en zwakke kinderen, eene gebrekkige werkzaamheid van die spieren, welke aan het ligchaam eene behoorlijke houding geven, en wordt deze dus enkel verleend door de beenderen en banden, welke het geheele gewigt moeten dragen, dan ontstaan de bekende ruggegraatsverkrommingen, de scheefheid, de kromme knieën enz. Tot de ziekten van het weefsel, die verkrommingen kunnen doen ontstaan, behooren de lidteekens, welke in de spieren zich vormen na verwondingen en ontstekingen, dewijl daarbij zamentrekking der spiervezels plaats heeft. Ook door groote huidwonden, bijv. brandwonden, en verzweringen op de huid kunnen om gezegde redenen verkrommingen ontstaan. Aangeborene en later veroorzaakte verkrommingen komen voor in alle deelen van ’s menschen ligchaam. De merkwaardigste en meest voorkomende zijn: de scheeve hals, de verkromming der wervelkolom met misvorming van de borstholte en van het bekken, de klomp-, plat- en paardenvoet, de kromme knie, de verkromming van het handgewricht, de misvorming van het geheele geraamte, inzonderheid van het bekken enz. Hierbij komen nog de misvormingen, voortvloeiende uit gebrekkig genezene breuken van beenderen of uit de lidteekens van huidwonden.
Met betrekking tot de genezing van verkrommingen komt het er hoofdzakelijk op aan, hoever de verkromming gevorderd is, en sedert hoelang zij zich heeft geopenbaard, en vooral, in hoever men de oorzaken der verkromming verwijderen kan. Hoe jonger de lijder en hoe geringer de verkromming is, des te gunstiger is de voorspelling. Bij lijders van gevorderden leeftijd en bij verkrommingen, die reeds lang geduurd hebben, gaat de genezing zeer langzaam, en in vele gevallen kan men alleen eene verergering van het kwaad voorkomen. Waar men bij de verkrommingen ook organische veranderingen in de beenderen, verwoestingen en vergroeiingen ontdekt, is de verkromming ongeneeslijk, tenzij men zijne toevlugt kan nemen tot eene operatie. Verkrommingen, door zamentrekking der spieren ontstaan, zijn gewoonlijk meer vatbaar voor genezing. Doch deze gelukt ook dan niet, wanneer de spieren door den langen duur der verkromming hare rekbaarheid verloren hebben.
De orthopaedie nu belast zich met eene kunstmatige behandeling der verkrommingen, met eene bestrijding van hare oorzaken en met de herstelling van het verkromde lid in zijn natuurlijken stand. De middelen, waarvan zich de orthopaedie tot dit einde bedient, zijn zeer verschillend. Vooral bestaan zij in gymnastische oefeningen, verbonden met eene electrische prikkeling der gebrekkig werkende spieren, in het bezigen van toestellen en werktuigen, en eindelijk in operatiën. Die hulpmiddelen zijn in den laatsten tijd aanmerkelijk vermeerderd en verbeterd en met uitstekend gevolg toegepast. Gymnastische oefeningen worden vooral dan aangewend, wanneer het verbroken evenwigt der verschillende groepen van spieren de oorzaak is der verkromming. Zoowel de Zweedsche gymnastiek, bestaande in het kneden, strijken en kloppen der spieren, als de gewone gymnastiek, bepaaldelijk de vrije oefeningen, onder het opzigt van een bekwamen arts volbragt, hebben op vele verkrommingen een zegenrijken invloed. Ligte graden van verkromming kunnen daardoor reeds overwonnen worden.
Daar bij een langen duur der verkrommingen zoowel de zamengetrokkene en alzoo verkorte spieren, als de derwaarts loopende bewegingszenuwen allengs wegkwijnen en hare prikkelbaarheid verliezen, kan eene passieve beweging en het bezigen van electriciteit en van andere opwekkende middelen veel goeds tot stand brengen. Is de verkromming aanzienlijk, dan moet de gymnastiek gepaard gaan met het aanwenden van doelmatige toestellen en werktuigen. Deze hebben ten doel, door drukking of trekking of door beide de kromming tot den natuurlijken stand te brengen. Van de operatiën heeft vooral de doorsnijding van de pezen der verkorte spieren eene zeer gewenschte werking; zij wordt vooral toegepast bij verkrommingen van den hals en van den voet en is volstrekt niet gevaarlijk. Na die doorsnijding wordt het verkromde deel in eene behoorlijke houding gebragt en men bewaart deze door middel van een gipsverband of van eene machine, totdat de kwaal genezen is. Ook maakt men, onder aanwending van chloroforme, weleens gebruik van eene regtbuiging (inzonderheid aan het kniegewricht) door middel van geweld, somtijds na voorafgaande doorsnijding der pezen of met wegsnijding van de lidteekens der huid of met resectie van de uiteinden der geleding, wanneer deze onbewegelijk is en er eene valsche geleding is ontstaan.
Eenigen tijd geleden scheen de orthopaedie zich als een zelfstandige tak van de geneeskunde los te maken, om als mechanische handeling in afzonderlijke instituten door middel van velerlei pijnlijke en ongemakkelijke machines haar doel — vaak op geheimzinnige wijze — te bereiken. Nadat men echter den anatomisch-physiologischen aard der misvormingen naauwkeuriger heeft onderzocht, is de orthopaedie derwaarts teruggekeerd, waar zij behoort, namelijk in de handen van geneesheeren en heelkundigen. De zamengestelde machines en toestellen zijn vervangen door operatiën en eenvoudige verbanden, en waar men machines niet missen kan, worden er gebezigd, die veel minder ingewikkeld en kostbaar zijn. Zoo verdwijnen de orthopaedische instituten meer en meer, terwijl men in alle groote hospitalen tegenwoordig eene inrigting tot herstel van verkrommingen en misvormingen aantreft.
