Isenburg is de naam van eene heerlijkheid in het groot-hertogdom en voormalig keurvorstendom Hessen. Zij heeft eene oppervlakte van 15 □ geogr. mijl, is meerendeels bergachtig, levert graan, vlas, tabak, veel hout, alsmede ijzer en zout en bezit eene bloeijende veeteelt en visscherij. Hare aanzienlijkste stad is Offenbach. De tegenwoordige vorsten en graven van Isenburg, van wier stamslot in het evenzoo genoemde vlek bij Coburg slechts eenige bouwvallen overgebleven zijn, behooren tot de oudste Duitsche geslachten.
De stamvader is Hendrik, graaf van Isenburg (1290). Na velerlei verdeeling van goederen werd bij dat geslacht in 1712 het eerstgeboorteregt ingevoerd. In dien t0d bestonden reeds de thans nog bloeijende hoofdlijnen Isenburg-Offenbach-Birstein en Isenburg-Büdingen, gesticht door de zonen van Wolfgang Ernst (♰ 1636), namelijk de eerste door Wolfgang Heinrich (♰ 1635) en de tweede door Johann Ernst (♰ 1685). De eerste verdeelde zich weder in de lijnen Isenburg-Offenbach, welke reeds met haren stichter uitstierf (1718), en Isenburg-Birstein, welke in den persoon van Wolfgang Ernst I, aan wien ook Offenbach ten deel viel, door keizer Karel VII in den rijksvorstenstand opgenomen werd (1744). Zijn jongere broeder, graaf Willem Maurits, werd de stamheer van den zijtak Isenburg-Philippseich.
Door toe te treden tot den Rijnbond verwierf vorst Karl von Isenburg-Birstein in 1806 niet alleen de soevereiniteit over zijne eigene goederen, maar ook over die van Isenburg-Büdingen enz. Het Congrès te Weenen bragt echter in 1815 het vorstendom onder het oppergezag van den Keizer van Oostenrijk, later grootendeels onder dat van den Groot-Hertog van Hessen. Deze voegde het bij de provinciën Starkenburg en Opper-Hessen en stond een gedeelte af aan Keur-Hessen. Van het vorstendom Isenburg bezit Isenburg-Offenbach-Birstein 7½ □ geogr. mijl. Het hoofd dezer lijn is tegenwoordig prins Karel, geboren den 29sten Julij 1838, ridder van de orde van het Gulden Vlies, gehuwd met Maria Louisa, eene dochter van wijlen Leopold II, groot-hertog van Toscane, en bekend door het geschrift: „Die neue Aera in Baden (1866)”. — Aan het hoofd der lijn Isenburg-Büdingen bevindt zich prins Bruno Casimir Albert Emile Ferdinand, geboren den 14den Junij 1837, — en aan het hoofd van de zijlijn Isenburg-Büdingen-Wachtersbach staat prins Ferdinand Maximiliaan, geboren den 24sten October 1824, erfelijk lid van het Huis der Heeren in Pruissen. Eene andere zijlijn, Isenburg zu Meerholz, staat onder het gezag van graaf Karel, geboren den 26sten October 1819.
Onze Vaderlandsche geschiedenis vermeldt een Arend of Arnold van Isenburg, die in 1196 proost te Deventer was en door den invloed van graaf Otto van Gelder tot bisschop van Utrecht gekozen werd. Dirk VII, graaf van Holland, poogde evenwel die waardigheid te bezorgen aan den broeder van den voorgaanden bisschop. Keizer Hendrik verordende echter, dat de beide bisschoppelijke mededingers zich naar Rome zouden begeven, om zich aan de uitspraak van den Paus te onderwerpen. Daar overleed Arend van Isenburg in 1198, nadat hij de wijding reeds ontvangen had.
