Cuzco, de hoofdstad van het evenzoo genaamd departement in den Zuid-Amerikaanschen Staat Peru, ligt 84 geogr. mijl ten oost-zuidoosten van Lima, ter hoogte van 4000 Ned. el boven den zeespiegel, in een bekoorlijk dal aan de zuidelijke helling van den steilen heuvel van Sacsahuaman op een oneffen bodem, van de riviertjes Huatanay en Radadero doorsneden, en op de puinhoopen van de hoofdstad der Inca's, welke in 1533 door de Spanjaarden onder Pizarro werd verwoest. Zij is de zetel van een bisschop, en men vindt er eene universiteit, een bisschoppelijk seminarium, waar ook wiskunde en regtsgeleerdheid worden onderwezen, eenige scholen van middelbaar onderwijs en onderscheidene lagere scholen, — voorts, behalve eene prachtige hoofdkerk en eene sierlijke kerk der Jezuïeten, 19 kerken, kloosters en kapèllen. Men ziet er voorts overblijfselen van den Zonnetempel, van het vorstelijk paleis enz. uit den tijd der Inca's. Men schat de bevolking op 60000 zielen, terwijl zij volgens anderen slechts 48000 bedraagt.
Handel en nijverheid bloeijen er ongemeen, terwijl de vruchtbare gronden in hare nabijheid welvaart schenken aan den landbouw. — Het departement Cuzco grenst ten noorden en oosten aan de oorspronkelijke wouden, ten zuidoosten aan Puno, en ten zuiden en westen aan Arequipa en Ayacucho. Aldaar vereenigen zich de Cordillera en hare kustketen tot den uitgestrekten Bergknoop van Cuzco, die met ruime hoogvlakten (Puna’s) is bedekt. Het dal der Vilcomayo is er 80 geogr. mijl lang en wordt het „Paradijs van Peru” genoemd; daar vestigden zich de Inca's bij voorkeur. In dit departement heerschen dikwijls aardbevingen, doch het klimaat is er goed, en eene milde besproeijing levert er eene rijke flora en fauna.
Voorts vindt men er goud, zilver, koper en lood. De inwoners, wier aantal ongeveer 350000 bedraagt, leven hoofdzakelijk van den landbouw en van de veeteelt. Het departement is verdeeld in het district Cuzco en in 14 provinciën.
