Brugmans

betekenis & definitie

Onder dezen naam vermel­den wij:

Antonius Brugmans, geboren te Hantum in Friesland den 2den October 1732. Hij studeerde te Franeker en werd er op zijn 18de jaar meester der vrije kunsten en doctor der wijs­begeerte, vestigde zich te ’s Hage waar hij eene “Proeve over de waare grondwetten der beweging en ruste enz.” in het licht gaf, en aanvaardde in 1756 het hoogleeraars-ambt in de wijsbegeerte te Franeker. Hier schreef hij een paar verhandelingen van natuurkundigen inhoud, en vertrok in 1767 als hoogleeraar naar de hoogeschool te Groningen, waar hij den 27sten April 1789 overleed. Tot zijne ge­schriften behooren “Magnetismus seu de affinitatibus magneticis observationes academicae (1778)”, “Specimen Mechanicae veterum per mechanicam recentiorum plenius expositae (in de werken van het Koninklijk genootschap van Wetenschappen te Göttingen)” en onder­scheidene verhandelingen in de werken van het genootschap “Pro excolendo jure patrio”. Ook heeft hij een vochtmeter (hydrometer) uitgevonden, die geruimen tijd in de provincie Groningen door de ambtenaren der belastin­gen gebruikt werd.

Sebald Justinus Brugmans, een zoon van den voorgaande. Hij werd geboren te Frane­ker den 24sten Maart 1763, studeerde aldaar in de wis- en natuurkunde, promoveerde in 1781 met eene dissertatie over de “Groninger steenkunde (Lithologia Groningana)”, be­haalde in laatstgenoemd jaar een eereprijs bjj de academie te Dijon door het beantwoor­den eener vraag over de “Schadelijke en vergiftige planten in de weiden”, in het vol­gende een bij die van Bordeaux door een “Vertoog over de kenmerken van het op­houden van den groei der eikenboomen”, en in 1785 een bij die te Berlijn door zijne verhandeling “Over het onkruid.” In het­zelfde jaar werd hij doctor in de geneeskunde en hoogleeraar in de wijsbegeerte te Franeker, welke betrekking hij in October 1786 met die van hoogleeraar in de kruidkunde aan de Leidsche hoogeschool verwisselde, terwijl hij een jaar later ook de lessen over de dierkunde en in 1795 die in de scheikunde op zich nam. Vooral heeft hij zich verdiens­telijk gemaakt door zijne medewerking tot organisatie van de geneeskundige dienst bij het leger. Koning Lodewijk benoemde hem tot zijn eersten consulérenden geneesheer met den titel van staatsraad , en onder Napoleon I, die hem tevens benoemde tot ridder van het Legioen van Eer, bekleedde hij den post van inspecteur-generaal der geneeskundige dienst. Het is vooral aan zijn invloed toe te schrijven, dat de académie te Leiden bleef bestaan, hare bezittingen behield en zelfs eene jaarlijksche dotatie verkreeg van 100000 francs. Ook na den val van het Keizerrijk behield hij de betrekking van inspecteur-generaal der geneeskundige dienst en zorgde na den slag bij Waterloo, dat de gekwetsten niet in de steden werden opgehoopt, gelijk hij er met onvermoeiden ijver voor waakte, om besmettelijke ziekten uit de hospitalen te weren. In 1812 werd aan zijne verhandeling “Over den hospitaalbrand” door de Haarlemsche Maatschappij de eereprijs toegekend.

Veel vroeger reeds stond hij aan het hoofd der commissie voor de “Pharmacopoea Batava (1805)” en later voor de “Pharmacopoea Belgica”. In 1815 werd hij afgevaardigd naar Parijs om het in 1795 weggeroofde kabinet voor Natuurlijke historie van den Stadhouder weder op zijne plaats te brengen. Dit kabi­net werd door den Koning aan de Leidsche académie ten geschenke gegeven, en Brugmans was nog bezig met het rangschikken der delfstoffen, toen hij op den 2den Junij 1819 door den dood werd weggerukt. Hij had den rang van generaal-majoor, was rid­der der orde van den Nederlandschen Leeuw, van die van St.

Anna van Rusland 2de klasse, van die van den Rooden adelaar van Pruissen 3de klasse, en van die van het Legioen van Eer, alsmede lid van een aantal ge­leerde genootschappen. Behalve de reeds ge­noemde geschriften heeft hij een aantal oratiën en belangrijke rapporten geschreven. Een marmeren gedenkteeken met zjjn wel­gelijkend borstbeeld is geplaatst in de St. Pieterskerk te Leiden, terwijl zijn borst­beeld in pleister zich verheft in den Hortus aldaar.

Pibo Antonius Brugmans, een broeder van den voorgaande. Hij werd geboren te Gro­ningen den 26sten Julij 1769, studeerde al­daar en te Leiden in de regten, vestigde zich eerst te ’s Hage en vertrok in 1793 als tweede advocaat der Oost-Indische maat­schappij naar Amsterdam, verloor deze be­trekking in 1796 en wijdde zich toen gedu­rende meer dan 30 jaren aan de burgerpractijk, waarbij hij zoo groote talenten en achtenswaardige eigenschappen aan den dag legde, dat hij met de orde van den Neder­landschen Leeuw en met de Saksische en Beijersche orden van verdienste werd ver­sierd. Hij behoorde in 1813 onder de eersten, die zich beijverden om het Fransche juk af te werpen, aanvaardde de hagchelijke betrek­king van lid van het Provisioneel bestuur van Amsterdam en bevorderde de omwente­ling op eene krachtige wijze. In 1814 werd hij lid der Provinciale Staten van Holland en houtvester in het 2de jagtdistrict van Noord-Holland, in 1823 lid van het Amortisatie-syndicaat, en in 1819 en 1829 zag hij zich benoemd tot lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. De eerste maal meende hij te moeten bedanken en de tweede maal werd hij niet toegelaten, omdat hij, als lid van het Amortisatie-syndicaat, rekenpligtig was aan den Lande.

Kort daarna werd hij door den Koning benoemd tot staatsraad in bui­tengewone dienst, in 1840 tot lid van den Raad van State en in 1841 tot lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, alwaar hij werkzaam was tot 1848. Hij heeft slechts weinige opstellen geleverd, doch betoonde zich een groot ijveraar voor de geschied­en oudheidkundige wetenschap. Hij was lid van de tweede klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, van de Hollandsche Maatschappij van fraaije kunsten en weten­schappen, van het Genootschap voor oud­heidkunde te Bonn, van de Maatschappij van Nederlandsche letterkunde te Leiden, van het Friesch Genootschap voor geschied-, oudheid- en taalkunde enz. Hij overleed op den 2den Mei 1851.