Winkler Prins

Anthony Winkler Prins (1870)

Gepubliceerd op 19-03-2018

Bildt (Van der)

betekenis & definitie

Onder dezen naam ver­melden wij:

Jan van der Bildt, eigenlijk Jan Pietersz, een beroemd vervaardiger van verre­kijkers. Hp werd geboren den 25sten October 1709 te Lieve-Vrouwe-Parochie in de Friesche grietenij Het Bildt. Zijn vader was timmerman aldaar, en de zoon legde zich toe op hetzelfde bedrijf.

Oneenigheden met eene stiefmoeder noopten hem, de ouderlijke woning te verlaten en elders werk te zoe­ken, maar in 1732 huwde hij met de doch­ter van een landbouwer in zijne geboorte­plaats en vestigde zich hier als timmerman. Op zekeren dag geraakte de huisklok van streek, en meer dan één klokkenmaker deed vruchteloos moeite om haar weder in orde te brengen. Toen onderzocht Jan Pietersz zelf het uurwerk, ontdekte het gebrek en wist dit te verhelpen. Dit werd weldra be­kend, en de dorpelingen begonnen hem zoo­veel gebrekkige klokken te brengen, dat hij zijn timmermansbedrijf liet varen. Na ver­loop van korten tijd vervaardigde hij nieuwe klokken en hij bragt daarin verbeteringen aan, zoodat hij meer werk kreeg dan hij volbrengen kon. Nu vestigde hij zich te Leeuwarden en legde zich tevens toe op het herstellen van zak-uurwerken. Toevallig kwam hij in het bezit van werktuigen, die behoord hadden tot eene spiegelmakerij', en hij opende met goed gevolg te Leeuwarden een spiegelwinkel.

In 1742 vertrok hij naar Franeker, waar hij door den invloed van Willem Loré, buitengewoon hoogleeraar in de wiskunde, aangesteld werd tot bewaarder van de natuurkundige instrumenten der aca­demie. Een Engelsche telescoop, waaraan iets te herstellen was, bragt hem op het denkbeeld, om zelf zulk een werktuig te vervaardigen, en schoon hij aanvankelijk bij het slijpen van den spiegel vele moeijelijkheden ontmoette en zelfs den Engelschen kijker aanvankelijk in den grond bedierf, was hij weldra zoover gekomen, dat zijne spiegels, vooral wegens den donkeren tint, veel beter waren dan de Engelsche. Loré zond hem met zijne verrekijkers en een aan­bevelingsbrief naar Amsterdam, waar het bleek, dat zijn werktuig zelfs de beste En­gelsche ver overtrof. Hij ontving er onder­scheidene bestellingen en wijdde zich nu geheel en al aan het vervaardigen van tele­scopen. Ieder stond er verbaasd over, dat een eenvoudige Friesche werkman het zoo ver gebragt had, en weldra moest hij de Vaderlandsche hoogescholen van zijne werk­tuigen voorzien. Zijne beide zonen, Jan en Lubartus, legden zich insgelijks toe op de vaderlijke kunst, maar konden de hoogte van hunnen vader niet bereiken. Deze over­leed te Franeker den 27sten April 1791.

Bauke Eisma van der Bildt, een kleinzoon van den voorgaande en een uitstekend ver­vaardiger van telescopen en natuurkundige instrumenten. Geboren te Franeker den 4den October 1753, werd hij de leerling van zijn grootvader en bemoeide zich aan­vankelijk vooral met het herstellen van horologiën en klokken. In 1787 begaf hij zich wegens de staatkundige woelingen van dien tijd naar Holland en woonde vele jaren te Buiksloot. Later echter keerde hij naar Friesland terug en werd in 1806 benoemd tot amanuensis bij den hoogleeraar in de natuur- en sterrekunde te Franeker.

Hier verwierf hij zich eene ongemeene bekwaam­heid in het maken en herstellen van natuur­kundige instrumenten, terwijl hij tevens een groot aantal gewone telescopen en achroma­tische kijkers afleverde, die hem grooten roem bezorgden. Ook zijne brilglazen waren zeer gezocht. Hij overleed te Franeker op den 24sten April 1831. Opmerkelijk is het, dat hij als schaatsenrijder, kolver en schut­ter door weinigen overtroffen werd.

< >