Zoo noemt men iederen toestel, die door zijne eigene inrigting, zonder eenigen invloed van buiten, in beweging kan blijven, — maar in meer bepaalden zin geeft men dien naam aan een mechanisch zamenstel, waarmede men de werkzaamheid van levende wezens — van menschen en dieren — nabootst.
De uitvinding der automaten is zeer oud. Men vindt melding gemaakt van de fladderende houten duif van Archytas van Tarente (400 vóór Chr.) en van den adelaar van Pausanias, voorts van de kruipende slak van Demétrius Phalereus en van een menschvormigen automaat van Ptolemaeus Philadelphus, hoewel ons van hun zamenstel weinige bijzonderheden zijn overgeleverd. In de middeleeuwen hebben Roger Bacon, Albertus Magnus en Regiomontanus automaten vervaardigd. Albertus Magnus had een menschvormigen automaat zamengesteld, die de deur opendeed en de binnentredenden groette, — een kunstwerk, dat door den verschrikten Thomas van Aquino met stokslagen werd vernield. Regi-omontanus had eene loopende vlieg vervaardigd, benevens een adelaar, die bij den intogt van keizer Maximiliaan in Neurenberg met de wieken sloeg. De uitvinding der zakuurwerken door Peter Hele (1500) bevorderde de vervaardiging van automaten ongemeen, en vooral te Neurenberg legde men zich er met ijver op toe.
Beroemd waren in het midden der 184e eeuw de automaten van den Franschen werktuigkundige Vaucanson, en onder zijne kunstwerken bewonderde men vooral een fluitspeler, een tamboer en eene eend, die zich alle op eene natuurlijke wijze bewogen. Zij werden echter in het laatst der vorige eeuw overtroffen door de automaten van Jacob Droz te Chaux de Fonds. Deze kunstenaar vervaardigde voor koning Ferdinand VI van Spanje een slingeruurwerk, dat den loop der hemelligchamen aanwees en daarenboven met zeer kunstige automatische beelden was versierd. Ook vervaardigde Droz klavierspelende kinderen. Maillardet, Enslen, Siegmayer en Menzel leverden dergelijke gewrochten. Groot opzien baarde echter de sprekende automaat van Kempelen, namelijk een menschenbeeld, dat eenige klanken en woorden kon vóórtbrengen, welke op die van menschen geleken. Een blaasbalg met windlade en kleppen verving de longen, een rietstengel de luchtpijp. Deze machine sprak Duitsch, Latijn, Italiaansch en Fransch.
Men heeft wel eens dergelijke beelden ten toon gesteld, die nog grooter verbazing wekten, zooals het sprekende meisje, de schaakspeler enz., maar deze zijn eigenlijk geene automaten, daar verborgene personen hier het werk doen.
Kunstige automaten, bepaaldelijk bespelers van blaasinstrumenten, zijn vervaardigd door Kaufmann te Dresden. Ook vermelden wij nog den fluit- of klarinetspeler van Van Oekelen uit Breda. Het is ons niet bekend, dat men voor ’t overige in den jongsten tijd op dit gebied groote vorderingen heeft gemaakt.
