Arnsberg is de naam der hoofdstad van een voormalig graafschap en van een hedendaagsch regéringsdistrict in de provincie Westfalen. Zij ligt aan de helling van een berg, die aan drie zijden door de Roer is omsloten en op wiens top de bouwvallen gelegen zijn van het oude stamslot der graven van Arnsberg. Men heeft er bijna 5000 inwoners, een R. Katholiek gymnasium, 2 R. Katholieke kerken en ééne Evangelische, een hof van appèl en eene arrondissementsregtbank.
Arnsberg is als gravenzetel reeds vroeg in de geschiedenis bekend; later ontwikkelde zich die stad door een vrij aanzienlijken handel, en tevens was zij de hoofdzetel van het veemgeregt. In het jaar 1762 werd het slot door de Pruissen aan de Franschen ontrukt en op bevel van den Hertog van Brunswijk gesloopt. Het voormalige graafschap Arnsberg was omstreeks 18 □ geogr. mijlen groot en werd aanvankelijk bestuurd door graven, die, naar men zeide, van Wittekind afstamden. Eerst in de 12de eeuw ontvingen zij het graafschap in erfelijken eigendom. Tot de merkwaardigste graven van Arnsberg behoort Frederik II de Strijdbare die de troonsbeklimming van keizer Hendrik V niet weinig heeft bevorderd, maar tegen dezen het zwaard verhief en zijn leger bij herhaling sloeg, toen hij door zijn willekeur gevaarlijk werd voor de aanzienlijken des rijks (♰1124), — voorts graaf Hendrik II, die in 1165 zijn jongeren broeder in de gevangenis van honger deed omkomen, waarna hij vooral door Hendrik de Leeuw aangevallen en uit het land verjaagd werd, — alsmede graaf Gottfried, die met keizer Frederik II naar Palaestina trok. Later was dit graafschap een gedeelte van het Keulsche hertogdom Westfalen; hiermede werd het in 1803 aan Hessen en in 1815 aan Pruissen afgestaan.
