Een term, al naar het verband gebezigd in uiteenloopende beteekenissen. Zoo b.v. als tegenstelling van het nominalisme ter aanduiding dat de algemeene voorstellingen wel degelijk een werkelijk en zelfstandig iets vertegenwoordigen.
Dan weer ter kenschetsing van de richting die, in tegenstelling van het idealisme, van oordeel is dat onze kennis eene werkelijk bestaande, van het kennend subject onafhankelijke buitenwereld betreft, ook al leeren wij die slechts gebrekkig en onvolkomen in haar wezen kennen. Zoo althans leert het critisch realisme, terwijl het naïeve of primitieve realisme al het waargenomene aanziet voor zuivere waarheid en werkelijkheid.In de schoonheidsleer weer wijst het woord realisme de richting aan welke, — in tegenstelling zoowel van formalisme als van idealisme, — de kunst wil doen bestaan in eene juiste en natuurgetrouwe weergeving der werkelijkheid, ook van datgene wat op zichzelf niet aangenaam aandoet, en dat wel zonder eenige veridealiseerende verfraaiing.
