In de 19de eeuw waren de kozakken de ruiterij van het Russische leger, dat tegen Napoleon oprukte, leren we op school. Toen bestonden de kozakken echter al eeuwen.
Het woord kozak is afgeleid van guzzag, dat vrijbuiter betekent. In de Middeleeuwen duidde men daarmee aan de nietMohammedaanse bevolking der Zuid-Russische steppen. Zij waren meestal van Slavischen oorsprong.
Als in 1340 Polen Litauen veroverd heeft, worden zij daarheen geroepen, om de Oekraine tegen de Tataren te verdedigen en worden zij in de grensstreken als vrije krijgslieden georganiseerd. Zij vormen dan een militaire grenswacht langs de Dnjepr.
Onder de regering van Koning Stephanus Bathori (1578—1586) wordt hun de bescherming van de gehele Oekraine, als zelfstandige militaire macht, toevertrouwd en krijgt hun opperhoofd den titel van hetman.
In de 17e eeuw komt het tot voortdurende conflicten met Polen. Eerst winnen de kozakken den krijg en is hun hetman feitelijk de vorst der Oekraine. Later worden zij door Polen overwonnen, wijken naar Rusland uit en komen onder Russisch gezag. Steeds verder trekken zij, steeds meer naar het Oosten, tot over de Wolga, tot in Kaukasië, tot in West-Siberië en zij verwerven ten slotte van de Russen een zeker zelfbestuur. Zij worden tot den krijgsdienst verplicht (ruiterij), beoefenen daarbij echter ook landbouw, veeteelt en visserij. Daarnaast genieten zij zekere voorrechten: zij mogen zich in afzonderlijke militaire districten indelen, die wederom verdeeld zijn in gemeenten met eigen gemeenschappelijk grondbezit en recht op bepaalde heffingen. Na invoering van den algemenen dienstplicht in Rusland (1874), verliest de aparte militaire plaats, die zij innamen, veel van haar betekenis en vermengen zij zich langzamerhand met de bevolking.
De kozakken stonden in ontwikkeling boven de rest van de Russische landbevolking; zij vormen uitmuntend soldatenmateriaal, zijn stoutmoedige doch ruwe ruiters en gaan weinig zachtzinnig met hun paarden om.
Vooral zij zijn het geweest, die door hun snelle aanvallen op de legercorpsen van Napoleon diens leger tot den terugtocht gebracht hebben. Zij hebben den aanvoer van levensmiddelen en ammunitie voor het kolossale leger weten te verhinderen.
Voor den oorlog van 1914 konden zij 300.000 man soldaten leveren.
Ook in dien oorlog hebben ze dapper meegestreden en ze hebben zich verzet tegen de Sowjetrepubliek. Toen dit verzet bloedig onderdrukt was, zijn de overblijvenden veelal uitgeweken. Het enige, wat men nu nog van Kozakken merkt, is, dat in de grote steden van Europa wel kozakkenkoren optreden, men denke aan het Don Kozakken-koor, die op een bizondere manier oude Russische liederen zingen en dansen uitvoeren.
