Erithacus rubecula (Linnaeus: Motacilla) 1758. Een klein Lijsterachtig, doorgaans zeer vertrouwelijk vogeltje met een oranje-rode borst.
De vogel is weliswaar niet groot, maar er bestaan in onze streken kleinere soorten (de Winterkoning en het Goudhaantje). De naam in de verkleinvorm zal dan ook vooral uit genegenheid zijn ontstaan. Houttuyn 1763: "'t Is een Vogeltje dat in 't wilde zeer aangenaam zingt, en ook in een Kouwtje kan gehouden worden, indien men 'er 't zelfde Voedzel aan geeft als aan den Nagtegaal. Des Winters komt het zelfs in de Landwooningen zyn aas zoeken; het is gemeenzaam met den Mensch en stout: des Zomers onthoudt het zig in het Geboomte der Tuinen en Plantagiën, leevende van Rupsen en Insekten ... De grootte is iedereen bekend. Het bemint de eenzaamheid, en, in een Kouwtje gedaan zynde by andere Vogeltjes, vegt het geweldig daar mede.
Op zyn Gezang is het ook zeer jaloers. Men vindt 'er zelden twee by elkander, en daar van is een Spreekwoord, dat in één Boom nooit twee Roodborstjes zig bevinden (*) ... (*) Una Arbor non capit duos Erithacos."De VK (1618): "rood-borstken. rubellio. sax. rhotborstken." Schlegel 1852 (vet): "HET ROODBORSTJE". Albarda 1897: Roodborstje. Thijsse 1944: Roodborstje. Kist 1954 en Van Dobben 1957: Roodborst. Fries Readboarstke. Lat rubecula is een verkleinwoord ('kleine rode', van Lat ruber 'rood').
ETYMOLOGIE N rood <mnl root <oudsaksisch rod; fries rea(d) <oudfries rad; limburgs roeëd; D rot <ohd rot; Ered <oudengels read; zweeds röd, deens/noorsrod, ijslandsraudur1, färoersreydur2 <oudnoords raudr; gotisch raups; verwante woorden buiten het germ: welsh rhudd, Gr eruthros4, Lat rufus, ruber; litouws raudas3. Voor de etymologie van borst zie sub Blauwborst.
1 IJslands Rauöbrystingur is niet Roodborst, maar Kanoetstrandloper!
2 bijv. faroers Reyökollur (roodpetje') is de Barmsijs.
3 in: Raudonkojis sakalas =Roodpootvalk; Raudonkojistulikas =Tureluur.
4 Zie wetenschappelijke namen van Roodmus, Dwerggans en Zwarte Ruiter.
