Porzana porzana (Linnaeus: Rallus) 1766. In de Lage Landen voorkomend (tevens broedend) klein soort 'waterhoen' of Ralachtige (familie Rallidae), dat een tamelijk verborgen bestaan leidt.
De soort heeft een verenkleed van verschillende pastelkleuren met fijne stippeling. Een rechtstreekse verklaring voor de naam zou virtueel *Porseleinschelphoen zijn. Deze schelp is in feite een Slakkenhuis van ongeveer Kippenei-grootte en ongeveer ovale vorm. De toegang tot de schelp is een smalle sleuf met geribde wanden, die gelijkenis vertoont met de vulva van een Zeug. De schelp heeft de volgende namen: It porcellana, N Porseleinschelp of Kauri-schelp, E Cowrie of Cowry en wetenschappelijk Cypraea (o.a. C. tigris en C. moneta).
De naam moneta houdt er verband mee dat deze schelpen in bepaalde streken aan de Indische Oceaan als ruil-, dus als betaalmiddel werden gebruikt. Bekijkt men de buitenzijde van deze schelpen, dan valt op dat de kleuren en de stippelvormen in hoge mate overeenstemmen met de kleuren en tekening van ons Porseleinhoen. Vooral de stippels zijn de naamgevers elders opgevallen: E Spotted Crake, F Marouette ponctuée, Sp Polluela Pintoja, D Gesprenkeltes Sumpfhuhn, zweeds Smaflackig Sumphöna en fries Bunt Reidhintsje ←. Wanneer deze verklaring klopt, moeten we er van uitgaan dat de naamgever een biologisch geïnteresseerde is geweest, die de kauri-schelp kende. Dit op zichzelf is goed mogelijk, want de schelp is bij verzamelaars altijd zeer geliefd geweest. De naam van de vogel zou dan in deze verklaring zijn ingekort volgens hetzelfde principe als het woord theedoek, welk een zgn. ingekorte samenstelling (<*theekopjesdoek <*theekopjesdroogdoek) is.Een andere mogelijkheid (die de eerste niet uitsluit) is dat het woord Porzana heeft doen denken aan 'porselein', het eerste element van de N vogelnaam. Coomans de Ruiter et al. 1947 verwijzen naar Aldrovandi (1522-1602), die in zijn boek gewag maakt van de naam "porzana" voor het Porseleinhoen in het It dialect van Mantua. Jobling 1991 noemt venetiaans (s)porzana. Als dit woord porzana iets te maken heeft met It porca 'zeug' of porco 'varken', dan zou het ook nog zo kunnen zijn dat het Porseleinhoen en de Waterral in de streek van Mantua verward zijn. Het verband tussen Waterral en het Varken: de Waterral heeft een bekende roep die sterk doet denken aan het gegil van een Speenvarken.
BENOEMINGSGESCHIEDENIS Er bestaan ook de D namen Porzellanhuhn en Porzellanhühnchen voor deze soort [Wüst 1970]; of deze ouder zijn dan N Porceleinhoen is mij niet bekend. Schlegel 1852 geeft HET PORCELEINHOENTJE al meteen in hoofdletters (als teken van ingeburgerde naam).
In NV 1809: Kleine Waterhoen. B&O 1822 geven de officiële naam kleine Water-Ral. Het zijn de woorden die Houttuyn 1763 gebruikt om de soort te omschrijven: "BRISSON geeft de Afbeelding van een kleinen Water-Rall, die in Vrankryk Marouette en op sommige plaatsen Cocouan geheten wordt; dien de Engelschen Girardin en de Duitschers, by Straatsburg, Wynkernell noemen. Deeze is byna de helft kleiner, met witte stippen zeer sierlyk gesprenkeld en gestreept. Men vindt hem, gelyk den anderen Water-Rall, meest in de Zuidelyke deelen van Europa." (p.282).
ETYMOLOGIE porselein: Dit komt van het It porcellana (soort schelp met parelmoer-witte binnenvoering, herinnerend aan de binnenzijde van de geslachtsopening van een Zeug (Itporca) of Zeugje (It porcella)). It porcus en Lat porca zijn verwant met N Varken en ohd far(a)h (vgl. ook E Fieldfare) (Klankwettennr.7, 10 en 9).
