Ongesteldheid der melkklieren veroorzaakt vooral zoogende vrouwen dikwijls groote smarten en moeiten. De toestand der voor allerlei schadelijke invloeden en vooral voor mechanisch geweld zeer gevoelige borsten kan zoowel tot gebrek aan moedermelk (zog) als tot overvloed daarvan aanleiding geven; beide abnormale toestanden kunnen, behalve hun eigen ongemakken den grond leggen voor allerlei ongesteldheden. — De meest voorkomende ongesteldheid der borsten is de ontsteking daarvan; hiervoor heeft zoowel het weefsel van het orgaan als de melkklier zelf aanleg; het lastigst, echter ook het zeldzaamst, is de ontsteking van het achterste celweefsel; het meest komt de ontsteking van het voorste celweefsel voor, die gewoonlijk wordt teweeggebracht door beleediging van den tepel.
Bij ontsteking der melkklier wordt doorgaans slechts een klein gedeelte aangetast; in zeldzame gevallen wordt de geheele klier in de ontsteking betrokken; dit leidt dan tot verettering van het geheele orgaan der melkafscheiding. Een ontsteking ontstaat doorgaans tijdens de zoogperiode, en wel tengevolge van onvoldoende afvoer der melk, hetzij door gebrekkig zuigen van het kind, hetzij door onvolkomen toestand van den tepel. Verder kan ook kouvatten, mechanisch geweld van buiten, en heftige affecties (schrik, drift enz.) ontsteking veroorzaken. Het resultaat der ontsteking is een gezwel; de aangedane borst zet op, de huid wordt gespannen, de zichtbare aderen zijn met bloed gevuld, de borst is warm op het gevoel, hier on daar ontstaan harde plekken of kluiten, een dier plekken wordt na een paar dagen zeer pijnlijk, de huid er om heen neemt een blauwachtig roode kleur aan, en na een paar dagen heeft doorbraak plaats, waarbij uit een of meer zeer kleine openingen etter enz. naar buiten treedt; raakt deze opening tijdens den etterafvoer verstopt, zoodat niet alle etter naar buiten kan treden, dan doet het achterblijvende meestal nieuwe gezwellen ontstaan, waarbij de geheele klier lichtelijk wordt aangetast. Na de genezing blijven veelal harde plekken achter, die echter voor de gezondheid ongevaarlijk zijn. Een zeer pijnlijk verloop van een bovenbedoelde ontsteking is het meest gewenscht, daarjuist bij een oogenschijnlijk goedaardiger verloop de ontsteking zich over een groote oppervlakte uitbreidt, en dan met geheele verettering der aangedane borst en met ettervergiftiging van het bloed bedreigt.
Is een belangrijk melkvat door de ontsteking verwoest, en komt uit de door de doorbraak gemaakte opening ook melk naar buiten, dan spreekt men van een melkfistel (Fustula manmine). Een andere vorm van ontsteking is de zeer lastige ontsteking van den tepel, die zoowel door achterblijven van melk als door het zuigen zelf veroorzaakt kan worden; er vertoonen zich bij deze ontsteking meestal eerst kleine scheurtj es, waaruit zich een dunne etterachtige vloeistof afscheidt, die zich tot korstjes verhardt; het zuigen is dan zeer pijnlijk, en brengt den tepel lichtelijk aan het bloeden; bij verwaarloozing wordt soms de geheele tepel ontstoken, hetgeen tot bovengenoemde ontsteking der borst kan leiden. Ontsteking van den tepel komt vooral voor bij voor het eerst zoogende vrouwen en bij zulke die onvolkomen ontwikkelde tepels hebben, vaak het gevolg van de bij Borsten (zie aldaar) aangestipte nadeelige drukking der borsten.
