of de Jongere bijgenaamd, ter onderscheiding van zijn overgrootvader O den Oudere, werd in 95 v. Chr. geboren, kwam na zijn vaders dood onder het toezicht van zijn oom, dien hij echter spoedig verloor.
Zijne eerste krijgsdaden verrichtte hij in ’t jaar 72 tegen Spartacus, vervolgens in Macedonië, van waar hij naar Rome terugkeerde, waar hij zich toen op de beoefening der welsprekendheid en wijsbegeerte toelegde In ’t jaar G5 was hij quaestor. Na eene reis naar Azië dong hij met Metellus naar het tribunaat, werd in 't jaar 62 gekozen en werkte mede om over de aanhangers van Catilina de doodstraf uit te spreken, waardoor hij zich de vijandschap van Caesar op den hals haalde. Ook was hij, hoewel vruchteloos, een bestrijder van Pompejus, toen deze zich met Caesar verbonden had, en werd door zijn vijandschap zelfs oorzaak dat Pompejus. zich des te nauwer bij Caesar aansloot. Toen Caesar op het punt stond om naar Gallië te vertrekken, bewerkte hij met het oog hierop, door den tribuun Clodius, dat aan Cato een gezantschap naar Cyprus werd opgedr Later in 56, trachtte hij de benoeming van Caesar en Pompejus tot cosul te verbind, en dong vruchteloos naar het praetorschap, dat hij eerst in 54 verkreeg. Hij dreef te Rome, bekampte met ernst en ijver de toenemende wanorde en omkoopingen in de repubh, stemde voor de vrijspraak van Milo, als moordenaar van Clodius, en drong in het jaar 51 naar het consulaat, doch leed daarbij de nederlaag. Met Cicero geraakte hij in twist, die door Caesar nog gevoed werd.
Na het uitbreken van den burgeroorlog vluchtte hij voor Caesar uit Rome, en begaf zich van Sicilië tot Pompejus, vanwaar hij naar Rhodes vertrok, daar zijne republikeinsche vrijmoedigheid in het aristocratische legerkamp van Pompejus aanstoot gaf. Zijne raadgevingen om met zachtheid te werk te gaan en den oorlog op de lange baan te schuiven vonden geen gehoor. Na den slag bij Dyrrhachium, waarheen hij intusschen teruggekeerd was, bleef hij met eene bezetting in deze stad; na de nederlaag van Pompejus bij Pharsalus zocht hij hem langs al de grieksche kusten op en begaf zich op de tijding van diens dood naar Cyrene, en van daar naar Ftica, waar hij zich tot verdediging uitrustte Na den verloren slag bij Thapsus wilde hij zich hier verdedigen, doch de daar aanwezige Romeinen verloren spoedig den moed en spraken van overgaaf. Cato, die zich niet aan de genade van Caesar wilde onderwerpen, gaf nu aan allen die zich wenschten te verwijderen, vrijen aftocht en middelen om weg te komen (zie Afrikaansche oorlogh Rustig gebruikte hij daarop het middagmaal, las daarna in den Phaedo van Plato. legde zich vervolgens te slapen en om middernacht, nadat hij zich eerst had verzekerd dat al de schepen met de vertrekkenden onder zeil waren, stiet hij zich het zwaard in de borst. Doch de stoot was niet krachtig genoeg, hij viel neer en rukte in zijn val een tafel om; de zijnen snelden toe en verbonden hem, doch hij rukte het verband los en stierf aan bloedverlies, 8 April 46 v. Chr. In vele opzichten zijn overgrootvader gelijkende was hij volhardende!' en standvastiger, een aanhanger der Stoïsche wijsbegeerte.Zijn zoon, Marcus Porcius Cato, getuige van zijns vaders dood, sneuvelde bij Philippi, en schijnt de laatste van zijn geslacht, de Porcia gens, geweest te zijn
