Gepubliceerd op 23-02-2021

John law

betekenis & definitie

of Lauriston, berucht financier der 18de eeuw, geb. in April 1671 te Edinburg, leidde in zijn jeugd te Londen een losbandig leven, ging naar Amsterdam om daar het bankwezen te bestudeeren en keerde in 1700 met plannen betreffende een groote crediet-instelling naar Schotland terug. Daar zijn voorstellen hieromtrent bij het schotsche parlement géén ingang vonden, deed hij reizen door Frankrijk, Italië en Duitschland, en bracht met het spel een groot vermogen bijeen.

Zijn pogingen, bij de verschillende hoven aangewend, om zijn kredietplannen te verwezenlijken, bleven evenwel vruchteloos, totdat zij eindelijk bij de fransche regeering ingang vonden, wegens den treurigen staat waarin zich de schatkist gedurende de laatste jaren van Lodewijk XIV bevond. Hij deed den hertog van Orleans, regent voor Lodewijk XV, den voorslag om een staatsbank op te richten, ten einde het crediet te herstellen. Ofschoon hem zulks niet werd toegestaan, kreeg hij evenwel vergunning om eene particuliere bank tot stand te brengen en die maakte zulke goede zaken, dat de hertog in 1718 besloot om haar in een staatsbank te veranderen, onder het bestuur van L. Intusschen had hij ook onder den naam van Compagnie d’Occident een handelsvereeniging op aandeelen opgoricht, om de landen aan de Mississippi te exploiteeren; later werden alle geprivilegiëerde handelscompagnieën daarmee vereenigd, waarop zij den naam ontving van Compagnie des Indes. Zij verkreeg allengs het tabaksmonopolie, het recht der munt, en pachtte vervolgens de opbrengst van alle belastingen voor 52 millioen enz. (zie Frankrijk, geschiedenis). In het begin van 1719 zette L. den eigenlijken hefboom van zijn zoogenaamd systeem in beweging, door het beursspel op groote schaal in te voeren.

Zijn speculatiegeest sloeg weldra in zulk een mate tot het volk over, dat nog op het einde des jaars aandeelen van 500 fr. voor 20.000 fr. verkocht werden. Eenige scherpzinnige speculanten, die begonnen in te zien, dat deze windhandel niet lang zou kunnen stand houden, begonnen daarop zich meester te maken van het gemunt geld en lieten het papier op de geldmarkt. Hierdoor werden de oogen der menigte geopend, het wantrouwen nam de overhand en een groote menigte bankbilletten werden bij de bank ter inwisseling aangeboden, zoodat de bank zich weldra zag uitgeput. L. werd nu, om met meerdere macht zijn maatregelen ten uitvoer te kunnen brengen, door den regent in 1720 tot staatsraad en algemeen controleur der finantiën benoemd. Om den staat van de verantwoordelijkheid ten opzichte der bank los te maken, vereenigde hij deze laatste met de Compagnie des Indes. Het gehalte der munt werd herhaaldelijk verlaagd, het bezit van goud of zilver boven een waarde van 500 fr. strafbaar gesteld, het gebruik der edele metalen als circulatiemiddel beperkt en eindelijk geheel verboden.

Deze en andere pogingen om het crediet te redden mislukten evenwel ten eenenmale, zoodat de verbittering van het volk tegen L. ten top steeg, die nu zijn ontslag verzocht en heimelijk het land verliet. Te Venetië, waar hij na een langdurige omzwerving zich eindelijk vestigde, voorzag hij door het spel in zijn onderhoud en overl. aldaar in 1729 in bekrompen omstandigheden. Hij is de eerste geweest, die aan de maatschappij de kracht van het crediet deed kennen, doch zijn groote fout was de meening, dat dit nieuwe kapitalen schept en dat er crediet kan bestaan zonder de zekerheid, dat de kapitalen, die het vertegenwoordigd, werkelijk aanwezig zijn.

< >