republiek in Midden-Amerika. Zij wordt over een lengte van 650 km. bespoeld door de Karibische zee en de golf van H., in het zuiden over ongeveer 100 km. door den Stillen Oceaan (Fonsecabocht); in het n.w. grenst zij over 150 km. aan Guatemala, in het z.w. over 250 km. aan Salvador, en in het z.o. over 600 km. aan Nicaragua.
In het noorden behooren de Baai-eilanden en in het z. verschillende eilanden der Fonsecabocht tot H., welks grootte op 119.820 km.2 wordt gesteld. De grenzen met de naburige republieken zijn echter nog niet definitief geregeld. Ongeveer 1/20 van H. wordt ingenomen door met lagunen bezet kustland; overigens is alles bergland. De hoogste berg is de Selaque, 2800 meter. Het eiland Tigre bevat een vulkaan, ook Tigre geheeten. De hoofdrivieren van H. worden gevonden aan de atlantische zijde; het zijn de Chamelecon, de Rio Ulua, de Roman, de Rio Negro, de Patuca, de Segovia.
Alle rivieren van H. hebben een sterk wisselend watervolume en voor het meerendeel tot nabjj 1 de kust gevaarlijke stroomversnellingen, terwijl zij vóór haar mondingen groote banken hebben opgehoopt. Voor de stoomvaart zijn dan ook de meeste van weinig of geen beteekenis. De hoofdhavens van H. zijn: aan de atlantische kust Puerto-Cortez, Omao, Ceiba en Trujillo, aan den Stillen oceaan Amapala. De laaggelegen streken van het kustgebied hebben een vochtig-warm, met koortsen bezwangerd tropenklimaat; het bergachtig binnenland is daarentegen ook voor Europeanen niet ongezond. De omstandigheid, dat de lange droogtetijd (Nov.—April) in geenen deele volstrekt regenloos is, komt landbouw en veeteelt zeer ten goede. Regenarm zijn alleen de streken in de nabijheid van den Stillen oceaan; en deze juist zijn, als gezonder en minder blootstaande aan overstrooming enz., de dichtst bevolkte gedeelten van het land.
De bevolking bestaat van mijnwezen (zilver, in de bergen ten n. en o. van Tegucigalpa), veeteelt (in het bijzonder in de brongebieden van de Ulua en de Patuca), bananen- en kokosnootkultuur, houthak (in de kuststreken en op de Baai-eilanden), verder van tabaks-, katoen-, suikerriet-, mais- en rijstbouw, handel (vooral op de Vereenigde Staten). Het verkeer laat in het binnenland nog alles te wenschen over; er bestaat slechts één spoorlijn, van Puerto—Cortez (75 km.).H. had volgens de telling van 1887: 331.917 inw. (meest Ladinos of personen van spaanschen vader en indiaansche mo-eder, Indianen en blanke vreemdelingen), voor het overgroote meerendeel r.-kath.
De tegenwoordige geldende staatsregeling is van 1880 (in 1894 gewijzigd). De regeer- en wetgevende macht berust volgens deze in handen van een nationale vergadering, wier leden, 46 in getal, volgens algemeen kiesrecht gekozen worden. De uitvoerende macht is in handen van een eveneens door het volk te kiezen president, wiens ambtsduur vier jaren bedraagt en die opperbevelhebber is van het leger, terwijl hij ook de stadhouders der departementen benoemt. H. is verdeeld in 15 stadhouderschappen of departamentos (Tegucigalpa met de gelijknamige hoofdstad der republiek, Paraiso, Choluteca, El Valle, La Paz, Intibuca, Gracias, Copan, Santa Barbara, Comayagua, Cortez, Yoro, Olancho, Colon en de Baai-eilanden). Het wapen vertoont op blauwen achtergrond een gouden driehoek en vóór dien driehoek twee, van boven door een boog verbonden torens, waartusschen men een berg ziet, uit welks top een stralende vrijheidsmuts omhoog steekt; op den achtergrond staan de woorden Dios, Union y Libertad (God, Eendracht en Vrijheid). De landskleuren zijn blauw, wit, blauw (in de vlag horizontaal gestreept).
De streken van het tegenwoordige H. werden 1502 door Columbus ontdekt, doch eerst in 1523 door de Spanjaarden in bezit genomen. Sedert 1824 vormen zij een onafhankelijke republiek. In den langen strijd om het federatieve systeem was H. een hoofdzetel der liberale of federalistenpartij, zoodat deze staat onder de 5 staten van Midden-Amerika (zie ald.) het meest te lijden had. Eerst in 1856 kwam het tot eenige rust. Guardiola, de tijger van Midden-Amerika genaamd, werd in 1862 bij gelegenheid van een opstand der soldateska vermoord. In zijn plaats kwam de tijdelijke vicepresident Vittoriano Castellanos en na diens dood in 1863 de senator José Franscisco Montes aan het hoofd van den staat.
Toen deze in een uitgebroken oorlog, tusschen H. en San Salvador aan de eene zijde en Guatemala en Nicaragua aan de andere zijde, vluchten moest, werd generaal José Maria Medina voorloopig aangesteld en in Febr. 1864 gekozen. Een opstand der liberalen onder Arias maakte in 1872 een einde aan zijn regeering; Arias kwam in zijn plaats, doch werd reeds in 1874 verdreven. Op hem volgden P. Leiva (1874— 76), E. Gomez (1876—77), Soto (1877—83) en Bogran (1887—91). De in 1891 gekozen Ponciano Leiva legde in 1893, wegens een door Nicaragua gesteunden opstand, zijn ambt neer, waarop Vasquez in zijn plaats kwam.
Deze werd in 1894 verjaagd door Bonilla, die nu tot 1899 president bleef. In 1895 trad H. toe tot de Repüblica Mayor de Centro-Amerika (zie Midden-Amerika). In 1898, na de ontbinding der federatie, constitueerde het zich weer tot een zelfstandigen staat. In Febr. 1899 werd generaal Terencio Sierra president.
Literatuur: Squier, II. descriptive, historical and statisücal (Lond. 1870), Lombard, The new II., its Situation, resources, opportunities and prospects (ald. 1888), Polakovvsky, Die Republiken (Jcntralamerikas: I. Honduras (in het „Zeitschrift der Gesellschaft für Erdkunde zu Berlin”, 1889), Charles, H. The land of the great depths (Chicago 1890), Sapper, Das nördl. Miitelamerika (Brunswijk 1897), Perry, Directorio nacional de H. (New-York 1899), Sapper, Ueber Gebirgsbau und Boden des nördl. Mittelamerika (aanhangsel no. 127 van „Petermanns Mitteilungen”, Gotha 1899), id„ Beiträge zur physischen Geographie von H. (met kaarten op 1 : 1000000, in het „Zeitschrift der Gesellschaft für Erdkunde zu Berlin", 1902). Kaarten: Byrne, Mapa de la Re publica de II., 1 : 1000000 (New-York 1886), Bianconi, Républiqucs de H. et de Salvador. Cartes commerciales, 1 : 1000000 (Parijs 1891).
