paltsgraaf van Saksen en landgraaf van Thüringen, zoon van landgraaf Lodewijk den Ijzeren en van Juditha van Zwaben, zuster van keizer Frederik I, streed in 1180 met andere vorsten vereenigd tegen Hendrik den Leeuw, werd door dezen gevangen genomen, maar in 1181 weder in vrijheid gesteld, kreeg op den Rijksdag te Erfurt de paltsgrafelijke waardigheid in Saksen en volgde, in 1190, zijn broeder Lodewijk III als landgraaf van Thüringen op. Hij hield zich tegenover Hendrik V I staande en wederstond de aanmatigingen van den aartsbisschop Konrad van Mainz en van den abt van Fulda, maar was de oorzaak dat zijn land veel van oorlog te lijden had, daar hij zich in de oorlogen na Hendrik’s dood (1198—1208) nu eens met Philip van Zwaben, dan weder met Otto IV van Brunswijk verbond.
Op de samenkomst der vorsten te Naumburg besloot hij mede om Otto als keizer af te zetten en Frederik van Sicilië te kiezen. H., die in de gouden eeuw der duitsche poëzie leefde, vereenigde op den Wartburg, waar hij sedert 1190 zijn residentie hield, de beroemste zangers aan zijn hof en deed er, in 1207, den zoo beroemden dichterlijken wedstrijd plaats hebben, onder den naam van Wartburg-strijd bekend. H. stierf in 1216 te Gotha en werd in het klooster op den berg voor Eisenach begraven. Door zijn dochter Jutta uit zijn eerste huwelijk, werd hij de grootvader van keizer Hendrik den Doorluchtigen. De kinderen uit zijn tweede huwelijk waren Lodewijk, zijn opvolger, Hendrik Raspe, Irmengard en Agnes.
