Eros (mythologie)

betekenis & definitie

Amor, Cupido, de god der liefde. Bij Homerus wordt hij nog niet genoemd; bij dezen is slechts Aphrodite de liefdewekkende godin ; Hesiodus daarentegen noemt hem onder de oudste góden: eerst ontstond Chaos, vervolgens de Aarde en Tartarus en Eros. Eros is alzoo hier de vereenigende en verbindende macht, waardoor alle schepselen der wereld ontstaan en in harmonische orde worden saamverbonden. Te Thespiae vooral vereerde men dien ouden natuurgod en vierde ter zijner eere alle 5 jaren de Erotidia. Geheel hiervan verschillend is de voorstelling van Eros, zooals hij bij latere dichters voorkomt. Daar is hij een schoone knaap, tusschen den leeftijd van knaap en jongeling in, vol verraad en list, een gruwzaam martelaar der góden en menschen; zelfs Zeus en zijne eigen moeder Aphrodite verschoont hij niet. Op gouden vlerken vliegt hij rond, gewapend met een boog en een steeds ge vulden pijlkoker, en wondt alles wat leeft in hemel en op aarde, in de zee en de onderwereld. Voor zijne ouders worden gewoonlijk gehouden Aphrodite en Ares, doch ook Zeus en Aphrodite, Hennes en Aphrodite, Zephyrus en Iris ; of het luidt: de ouders van Eros zijn onbekend, hij heelt een moeder, maar geen vader enz. In lateren griekschen en romeinschen tijd omringde men Eros met eene menigte gelijksoortige wezens, jonge Eroten, Amortjes, en gaf hem tot gezel een broeder, Anteros, den god der wederliefde, die door zijn wedijverend spel het werk van Eros deed groeien. — Eros was niet alleen de god der liefde tusschen de beide geslachten maar ook der vriendschap onder de mannen, tusschen mannen en jongelingen en knapen. Daarom was de heilige schaar der thebaansche jongelingen aan Eros gewijd, en te Athene vereerde men hem als den bevrijder der stad, dewijl het vriendenpaar Harmodius en Aristogiton de stad van de tyrannie der Pisistratiden zou bevrijd hebben. — In lateren tijd bracht men Amor op verschillende wijze in verbinding met Psyche, de personificatie der menschlijke ziel, die dikwijls onder het beeld van een vlinder of als een jong meisje met vlindervlerken wordt voorgesteld. Eros is óf in liefde met haar vereenigd, óf hij plaagt haar, vooral onder het beeld eens vlinders. Appulejus heeft in zijne metamorphosen uit de verschillende toestanden dezer sagenreeks een bevallig vertelsel saamgesteld van den volgenden inhoud: Een koning had drie dochters, waarvan Psyche de jongste en schoonste was. Eros minde haar en voerde haar naar een afgelegen oord, waar zij in liefde met hem verbonden leefde, zonder hem echter ooit te zien of hem te kennen. Zij liet zich echter tegen zijn verbod door hare afgunstige zusters, die haar bezochten, bepraten j om zijne gedaante te aanschouwen en werd ' daarop door hem verlaten. Onder allerlei wederwaardigheden zocht zij hem nu terug, totdat zij eindelijk door het uitgestane lijden van schuld gereinigd, weder voor eeuwig met hem vereenigd werd Hare dochter heette Gelukzaligheid Appulejus heeft aan dit verhaal een wijsgeerigen zin ten grondslag gelegd : Eros is hier een machtige demon, die de menschen tot het goede en daardoor tot gelukzaligheid voert, eene voorstelling, die reeds vóór hem door andere wijsgeeren, zooals door Plato in het symposium, is ontwikkeld geworden. — De kunst stelt Eros voor óf als een schoonen, volwassen knaap op de grenzen van den jongelingsleeftijd, óf als een bevallig, dikwijls gevleugeld kind. Deze voorstelling is van lateren tijd. Zijne kenmerken zijn boog, pijlen, pijlkoker en fakkels. —Behalve te Thespiae en Athene vereerde men hem voornamelijk te Sparta, op Creta en Samos, te Megara enz. Naast hem verschijnen dikwijls Pothos en Himeros, personificatiën van zielszucht en verlangen, Tyche, het geluk, Peitho, de overreding, de Chariten en Muzen. — De rom. Amor of Cupido is bloot eene navolging van den griek. Eros, die dikwijls dezelfde is als Himeros en Pothos. Zie ook Amor en Psyche, dl I.