kongsi 1

betekenis & definitie

kongsi [firma]. Kongsi is in Nederlands-Indië de gewone naam van de mijnverenigingen van de Chinezen, hetzij deze voor eigen rekening werken, zoals in Borneo’s Westerafdeling, hetzij ze in dienst staan van het gouvernement, zoals op Bangka, hetzij ze voor een particuliere maatschappij van Europeanen arbeiden, zoals op Blitong. Zo bijvoorbeeld Lange, Het eiland Banka, p. 104: ‘De Chineezen welke een associatie door hen kongsie genaamd, uitmaken, worden bij den administrateur van het district gesignaleerd.’ Dezelfde naam werd vroeger op Borneo ook toegepast op de verenigingen van enige van die mijnassociaties tot grotere politieke lichamen. Zie mijn Borneo’s Westerafdeeling, I, p. 319.

Dit woord kongsi is inderdaad Chinees, maar wordt door de Europeanen niet volkomen nauwkeurig gebruikt, daar het eigenlijk niet de gehele mijnvereniging, maar haar bestuurders aanduidt, die intussen de gehele vereniging in alle publieke aangelegenheden in haar rechten en belangen vertegenwoordigen. Daar de Europese ambtenaren alleen met de eigenlijke kongsies of de besturen te doen hebben, wordt het woord natuurlijk genoeg niet alleen voor de besturen zelf gebruikt, maar ook voor de maatschappijen die slechts door tussenkomst van die besturen met de Europese ambtenaren in betrekking komen. Het woord kongsi is samengesteld uit de Chinese woorden kong ‘publiek’, en ssi of sse ‘bestuur’. De huizen waarin de leden van het bestuur vergaderen en alles bewaard wordt wat aan de vereniging gemeenschappelijk behoort, worden kongsihuizen genoemd, een naam die wij door ‘gemeentehuizen’ zouden kunnen verklaren.

Het woord kongsi heeft in Indië in het dagelijks leven een ruimere betekenis gekregen en wordt toegepast op iedere associatie van Chinezen voor handelszaken, industriële ondernemingen, verpachtingen of wat ook (zie bijvoorbeeld Kielstra in De Gids voor 1888, deel IV, p. 62, 64) en wordt er, althans in het dagelijks gesprek, ook wel tot de maatschappijen of associaties van niet-Chinezen, bijvoorbeeld tot een spoorwegmaatschappij, uitgebreid.