azagai, assegaai

betekenis & definitie

azagai, assegaai [werpspies]. De Moren waren van oudsher beroemd om hun werpspiezen en de behendigheid waarmee zij die wisten te hanteren. Wie herinnert zich niet de regels van Horatius:</P><BLOCKQUOTE>‘Integer vitae scelerisque purus<BR>Non eget. Mauris jaculis, nec arcu’<BR>enz.?</BLOCKQUOTE>[Wie van onbesproken levenswandel en vrij van schuld is, heeft niet de Moorse speren en boog nodig.] De werpspies van de Moren schijnt zich als wapen over geheel Afrika te hebben verspreid. De schrijvers over de meest verschillende streken van dat werelddeel maken van haar gewag en noemen haar Azagai of Assegaai, een naam die, met het wapen zelf, van de Berbers afkomstig is, maar waarschijnlijk uit het Spaans tot de overige volken van Europa is gekomen. Ziehier enige voorbeelden bij Nederlandse schrijvers. G. van Broekhuizen in zijn vertaling van de Historie van Barbaryen van Dan (Amsterdam 1684, p. 286: ‘Hun wapenen zijn een halve-piek of een werpspies, welke zij een Agay of een Azegay noemen, daar ze zich met zulk een behendigheid en kracht af dienen, dat ze er iemand op vijftig treden ver mee doorschieten.’ De Marrée, De Goudkust, I, 235: ‘Eer hij nog de sabel konde vatten, kreeg hij van achteren eenen worp met een Azagai (werp-pijl), van welke de Negers in vroegere tijden zich bedienden.’ Th. Tromp, Herinneringen uit Zuid-Afrika, p. 171: ‘De oorspronkelijke wapenen van den Kaffer zijn assegaai, knopkiri’s (stokken, in den regel van assegaaihout, die van een knop zijn voorzien), boog en lans.’ Idem, De stam der Amazoeloe, p. 90: ‘Ketchwayo begon over te hellen tot den onstuimigen wensch van zijn eer- en huwelijkszuchtige jongelieden, om de assegaaien eens te gaan wasschen.’ Hendrik P. N. Muller, ‘Herinneringen uit de Transvaal’ (De Gids 1888, deel II, p. 242): ‘Alleen verstaan de negers [dat zijn hier de Kaffers] het smeden van assegaai-spitsen uit het ijzer, dat in het noordelijk deel der Republiek bijna allerwegen wordt gevonden.’ De opmerking schijnt mij hier niet overbodig dat de azagai en andere oorspronkelijke wapens in vele streken van Afrika meer en meer door het schietgeweer verdrongen worden.

Het woord azagai (onder de verschillende schrijfwijzen schijnt mij deze de beste) is dikwijls ten onrechte voor Arabisch gehouden. Het woord is weliswaar vermeerderd met het Arabische lidwoord (en luidt dus eigenlijk az-zagâja); maar wanneer wij dit afscheiden, blijft zagâja over, dat nog in de taal van de Berbers de voorvaderlijke werpspies aanduidt. Vandaar in het Frans gewoonlijk zagaie. De aanwezigheid van het Arabisch lidwoord in de Spaanse vorm azagaya, waaraan ons azagai onmiddellijk is ontleend, moet ons niet verwonderen, daar de Berbertaal, ofschoon eigenlijk niets met het Arabisch gemeen hebbende, thans met allerlei Arabische woorden en woordvormen vermengd is.

Vergelijk voor dit woord vooral Dozy en Engelmann op Azagaya.