Technische encyclopedie

Winkler Prins (1975)

Gepubliceerd op 10-01-2025

ELEKTROKUTIE

betekenis & definitie

(gevormd naar analogie van executie), dood ten gevolge van doorgang van elektrische stroom door het lichaam; getroffen worden door de bliksem wordt meestal fulguratie (v.Lat.; fulgur = bliksem) genoemd.

De fysiologische uitwerking van de stroom op het menselijk lichaam hangt van verschillende factoren af. De belangrijkste zijn: de weg die de stroom door het lichaam volgt; de grootte van de stroom; de grootte van de spanning; de tijd van stroomdoorgang; en de frequentie van de stroom.

De weg door de hartstreek is de gevaarlijkste, omdat bij een stroom boven een bepaalde grens de regelmatige werking van de hartkamers wordt verstoord; er treedt zgn. kamerfibrillatie op, waardoor de bloedsomloop stopt en door gebrek aan zuurstof in het bloed na korte tijd (meestal binnen 10 min.) de dood van de getroffene volgt (onmiddellijke elektrokutie). Proeven op dieren hebben aangetoond, dat een fibrillerend hart na onderbreking van de stroomdoorgang niet meer uit zichzelf normaal zal gaan functioneren. Door het stoppen van de bloedtoevoer krijgen de zenuwcentra, o.a. het ademhalingscentrum, geen zuurstof meer, waardoor de ademhaling gaat stilstaan. Is een getroffene na bevrijding van stroomdoorgang schijndood, d.w.z. dat hij bewusteloos is, geen adem meer haalt of de ademhaling niet meer waar te nemen is, dan kan onmiddellijke toepassing van kunstmatige ademhaling nog redding brengen, indien althans geen hartfibrillatie is opgetreden.

De grootte van de stroom bepaalt in hoofdzaak de mate van gevaar. Zeer kleine stromen (orde van grootte: enkele tienden milliampère tot enkele milliampère) geven een lichte prikkeling in de spieren. Bij grotere stroomsterkten (orde van grootte: 10...20 mA) ontstaan krampverschijnselen, waarbij verlamming van het ademhalingsmechanisme kan optreden, hetgeen na langere tijd van stroomdoorgang tot uitputting, bewusteloosheid en verstikking kan leiden.

De stroom die in staat is kamerfibrillatie op te wekken kan onder meer worden geschat aan de hand van gegevens, verkregen bij de reconstructie van ongevallen. Men kan op grond hiervan aannemen dat een wisselstroom van de orde van grootte van 100 mA met een frequentie van 50 Hz die van hand naar hand, van hoofd naar hand, of van hand of hoofd naar de voeten gaat, enkele seconden aanhoudend vrijwel met zekerheid de dood van de getroffene ten gevolge heeft. De grootte van de spanning is van invloed op de weerstand van de huid, die in droge toestand soms meer dan 100.000 Ω bedraagt. In het algemeen geldt dat, naarmate de spanning stijgt, de huid minder weerstand biedt en bij een spanning van ca. 1000 V ten slotte doorslaat, zodat dan nog alleen de weerstand van het inwendige spierweefsel van het lichaam overblijft, die slechts 1000 Ω of zelfs nog minder bedraagt. Bij een hoge spanning zullen de dan optredende grote stromen door het lichaam (orde van grootte: verscheidene ampères) veelal geen kamerfibrillatie opwekken, doch, ook bij zeer kortstondige inwerking, ernstige uit- en inwendige verbrandingen veroorzaken, die later tot de dood kunnen leiden. Het is gebleken dat er ten aanzien van de gevolgen van een stroomdoorgang door het lichaam verband kan worden gelegd tussen de grootte van de stroom en de tijdduur gedurende welke men eraan is blootgesteld. Hoe korter deze tijdduur is, des te groter de stroom moet zijn, om kamerfibrillatie op te wekken; enkele seconden tot milliseconden spelen hierbij reeds een rol. Onderzoekingen hebben ten slotte aangetoond, dat de in de techniek gebruikelijke wisselstromen wat betreft de frequentie van de stroom met het oog op het gevaar van elektrokutie juist in het gevaarlijkste gebied (5...1000 Hz) liggen.

Eerst bij zeer hoge frequenties neemt de kans op kamerfibrillatie af. Ook gelijkstroom (frequentie = 0) blijkt voor het opwekken van dit verschijnsel minder gevaarlijk te zijn dan wisselstroom met een frequentie van 50 Hz.

Het begrip ‘elektrokutie’ wordt meestal in verband met het voltrekken van de doodstraf door elektriciteit (de elektrische stoel; Verenigde Staten van Amerika) gebezigd.

< >