De gal loopt hem over (en derg.)

betekenis & definitie

Onder gal verstaat men de door de lever afgescheiden bittere vloeistof, die in de twaalfvingerige darm wordt uitgestort; in zegsw. als de bovengenoemde wordt gezinspeeld op de invloed die zij volgens oude fysiologische voorstellingen op. gemoedsstemming en karakter oefent, en wel als hoofdoorzaak beschouwd van de natuurlijke aanleg tot opvliegendheid, drift, toorn, wrok, enz., vooral aan het zogenaamde cholerische temperament eigen. De zegswijze de gal loopt hem over betekent eigenlijk: hij heeft zulk een overmaat van gal, dat zij zich met het bloed vermengt; en vandaar hij ontsteekt in toorn, in gramschap. Verder: zijn gal uitspuwen (spuwen, braken, uitbraken, schieten), zijn drift, gramschap of boosaardigheid luchten, ze uiten en koelen, hetzij met woorden, hetzij met daden.
Daar de gal een bittere stof is (vgl. zo bitter als gal, Fr. amer comme fiel, Hd. bitter wie Galle, gallenbitter; Eng. as bitter as gall), wordt dit woord in overdrachtelijke zin ook gebezigd in de betekenis van iets dat bij uitstek bitter, onaangenaam, boosaardig is, en meermalen in tegenstelling met honing gebruikt (bijv. honing op de lippen en gal in het hart). Zo kan men spreken van zijn pen in (de) gal dopen, zijn woorden in gal dopen, in toepassing op schrijven en spreken, in de zin van: de bitterste, boosaardigste woorden kiezen. Vgl. ook het Fr. sa bile s’échauffe; décharger sa bile; vomir son fiel; remuer la bile d quelqu’un; tremper sa plume dans le fiel, Hd. die Galle laufi ihm über; seine Galle ausschütten; Gift und Galle speien; jem. die Galle erregen; Eng. to sputter one’s gall; to vent one’s spleen; to stir up a person’s bile; to dip one’s pen in gall.